Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie

Strona główna/Informacje i porady/Czy będzie znowu susza? - część 2.

Czy będzie znowu susza? - część 2.

2020-04-09

Czy po kilku latach powtarzających się okresów suszy podczas wegetacji roślin ten rok przyniesie dobre warunki rozwoju roślin z dostateczną ilością opadów? To pytanie zadaje sobie wielu rolników.

Część 2.

O wystąpieniu suszy decyduje cały kompleks warunków meteorologicznych i glebowych. W Systemie Monitoringu Suszy warunki meteorologiczne powodujące suszę są określane za pomocą klimatycznego bilansu wodnego (KBW). KBW wyraża różnicę pomiędzy opadem atmosferycznym a ewapotranspiracją potencjalną. Opad atmosferyczny jest mierzony na stacjach meteorologicznych natomiast wartość ewapotranspiracji potencjalnej (wyrażającej w przybliżeniu zdolność wyparowania wody z dobrze uwilgotnionego trawnika) oblicza się, wykorzystując metodę Penmana. Wartość tę z wystarczającą precyzją można również wyznaczyć, korzystając z wzorów uproszczonych, które uwzględniają elementy meteorologiczne mierzone standardowo na stacjach meteorologicznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW).

Wystąpienie określonych wartości klimatycznego bilansu wodnego przedstawionych w załączniku do ustawy o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich powoduje przeciętnie 20% spadek plonów w stosunku do wartości średnich wieloletnich. Wartości krytyczne klimatycznego bilansu wodnego oznaczające wystąpienie suszy zróżnicowano dla gatunków roślin lub grup roślin uprawnych oraz kategorii gleb i okresów rozwojowych. Do wyznaczenia progów klimatycznego bilansu wodnego wykorzystano statystyczno-empiryczne modele prognoz i model symulacyjny plonów opracowane w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - w Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach.

Tab. 3. Wartości progowe klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych roślin uprawnych i gleb oznaczające wystąpienie suszy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 11 kwietnia 2019 roku.

Gatunek roślin uprawnych

Kategoria gleby

Okres sześciodekadowy

21 III - 20 V

1 IV- 31 V

11 IV - 10 VI

21 IV - 20 VI

1 V - 30 VI

11 V - 10 VII

21 V - 20 VII

Zboża ozime

I

-129

-132

-137

-145

-154

-165

-180

II

-150

-153

-158

-166

-175

-186

-201

III

-188

-191

-196

-204

-213

-224

-239

IV

-215

-218

-223

-231

-240

-251

-266

Zboża jare

I

-125

-127

-130

-135

-142

-153

-169

II

-144

-146

-149

-154

-161

-172

-188

III

-174

-176

-179

-184

-191

-202

-218

IV

-194

-196

-199

-204

-211

-222

-238

Kukurydza na ziarno

I

x

x

x

-168

-161

-156

-153

II

x

x

x

-200

-193

-188

-185

III

x

x

x

-236

-229

-224

-221

IV

x

x

x

-271

-264

-259

-256

Kukurydza na kiszonkę

I

x

x

x

-168

-161

-156

-153

II

x

x

x

-200

-193

-188

-185

III

x

x

x

-236

-229

-224

-221

IV

x

x

x

-271

-264

-259

-256

Rzepak i rzepik

I

-207

-187

-170

-155

-142

-132

x

II

-232

-211

-193

-177

-165

-155

x

III

-275

-254

-236

-220

-208

-198

x

IV

-297

-276

-258

-242

-230

-220

x

Ziemniak

I

x

x

-238

-232

-226

-219

-210

II

x

x

-257

-251

-245

-238

-229

III

x

x

-286

-280

-274

-267

-258

IV

x

x

-306

-300

-294

-287

-278

Burak cukrowy

I

-

-

-

-

-

-

-

II

-250

-248

-245

-241

-237

-232

-226

III

-277

-275

-272

-268

-264

-259

-253

IV

-296

-294

-291

-287

-283

-278

-272

Chmiel

I

x

x

x

-230

-220

-212

-205

II

x

x

x

-248

-238

-230

-223

III

x

x

x

-285

-275

-267

-260

IV

x

x

x

-302

-292

-284

-277

Tytoń

I

x

x

x

-189

-187

-186

-185

II

x

x

x

-201

-199

-198

-197

III

x

x

x

-227

-225

-224

-223

IV

x

x

x

-240

-238

-237

-236

Warzywa gruntowe

I

x

x

x

-189

-187

-185

-184

II

x

x

x

-207

-205

-203

-202

III

x

x

x

-243

-241

-239

-238

IV

x

x

x

-263

-261

-259

-258

Krzewy owocowe

I

-149

-148

-147

-147

-149

-154

-159

II

-166

-165

-164

-164

-166

-171

-176

III

-200

-199

-198

-198

-200

-205

-210

IV

-217

-216

-215

-215

-217

-222

-227

Drzewa owocowe

I

-168

-171

-175

-180

-187

-193

-199

II

-190

-193

-197

-202

-209

-215

-221

III

-229

-232

-236

-241

-248

-254

-260

IV

-249

-252

-256

-261

-268

-274

-280

Truskawki

I

-133

-137

-143

-152

-163

-178

-190

II

-150

-154

-160

-169

-180

-195

-207

 

Gatunek roślin uprawnych

Kategoria gleby

Okres sześciodekadowy

1 VI - 31 VII

11 VI - 10 VIII

21 VI - 20 VIII

1 VII - 31 VIII

11 VII - 10 IX

21 VII - 20 IX

1 VIII - 30 IX

Zboża ozime

I

-199

-220

x

x

x

x

x

II

-220

-241

x

x

x

x

x

III

-258

-279

x

x

x

x

x

IV

-285

-306

x

x

x

x

x

Zboża jare

I

-186

-207

x

x

x

x

x

II

-205

-226

x

x

x

x

x

III

-235

-256

x

x

x

x

x

IV

-255

-276

x

x

x

x

x

Kukurydza na ziarno

I

-152

-153

-154

-156

-158

-161

-164

II

-184

-185

-186

-188

-190

-193

-196

III

-220

-221

-222

-224

-226

-229

-232

IV

-255

-256

-257

-259

-261

-264

-267

Kukurydza na kiszonkę

I

-152

-152

-152

-153

-155

-157

-160

II

-184

-184

-184

-185

-187

-189

-192

III

-220

-220

-220

-221

-223

-225

-228

IV

-255

-255

-255

-256

-258

-260

-263

Rzepak i rzepik

I

x

x

x

x

x

-138

-138

II

x

x

x

x

x

-158

-158

III

x

x

x

x

x

-205

-205

IV

x

x

x

x

x

-230

-230

Ziemniak

I

-200

-189

-178

-168

-157

-147

x

II

-219

-208

-197

-187

-176

-166

x

III

-248

-237

-226

-216

-205

-195

x

IV

-268

-257

-246

-236

-225

-215

x

Burak cukrowy

I

-

-

-

-

-

-

-

II

-220

-212

-202

-192

-182

-169

-155

III

-247

-239

-229

-219

-209

-196

-182

IV

-266

-258

-248

-238

-228

-215

-201

Chmiel

I

-199

-194

-190

-186

-182

x

x

II

-217

-212

-208

-204

-200

x

x

III

-254

-249

-245

-241

-237

x

x

IV

-271

-266

-262

-258

-254

x

x

Tytoń

I

-186

-187

-190

-195

-200

x

x

II

-198

-199

-202

-207

-212

x

x

III

-224

-225

-228

-233

-238

x

x

IV

-237

-238

-241

-246

-251

x

x

Warzywa gruntowe

I

-184

-184

-185

-187

-188

x

x

II

-202

-202

-203

-205

-206

x

x

III

-238

-238

-239

-241

-242

x

x

IV

-258

-258

-259

-261

-262

x

x

Krzewy owocowe

I

-162

-163

-162

-160

-157

x

x

II

-179

-180

-179

-177

-174

x

x

III

-213

-214

-213

-211

-208

x

x

IV

-230

-231

-230

-228

-225

x

x

Drzewa owocowe

I

-205

-210

-215

-220

-223

x

x

II

-227

-232

-237

-242

-245

x

x

III

-266

-271

-276

-281

-284

x

x

IV

-286

-291

-296

-301

-304

x

x

Truskawki

I

-198

-202

x

x

x

x

x

II

-215

-219

x

x

x

x

 

Wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich województw są jednakowe.
(-) na oznaczonej kategorii gleby uprawa nie jest wskazana
(x) brak spadków plonów z powodu suszy w analizowanym okresie

Do oceny zagrożenia suszą został utworzony system monitoringu skutków suszy rolniczej uwzględniający klimatyczny bilans wodny i zmienność przestrzenną warunków glebowych. Wartości klimatycznego bilansu wodnego są obliczane dla kolejnych okresów sześciodekadowych na podstawie pomiarów stacji meteorologicznych. W 2019 roku w systemie wykorzystywane były dane z 700 stacji meteorologicznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW). Maksymalna odległość między stacjami nie przekraczała 50 km.

W wyznaczaniu obszarów dotkniętych suszą, oprócz wartości klimatycznego bilansu wodnego, są brane pod uwagę właściwości retencyjne gleb, ustalone według kategorii glebowych, wydzielonych na podstawie map glebowo-rolniczych. W ten sposób uwzględnia się fakt silnego zróżnicowania podatności pokrywy glebowej Polski na skutki niedoboru wody.

System zawiera aplikacje komputerowe integrujące dane meteorologiczne potrzebne do obliczenia klimatycznego bilansu wodnego oraz dane z cyfrowej mapy glebowo-rolniczej obrazującej przestrzenne zróżnicowanie retencji wodnej różnych kategorii agronomicznych gleb. Informacje dotyczące wystąpienia suszy - w postaci dekadowych raportów - są przekazywane Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz publikowane.

Piotr Witczak

LITERATURA

  • IUNG PUŁAWY - Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej w Polsce (SMSR)
  • Elżbieta Radzka - KLIMATYCZNY BILANS WODNY OKRESU WEGETACYJNEGO W ŚRODKOWOWSCHODNIEJ POLSCE
  • KLIMATYCZNY BILANS WODNY NA OBSZARZE POLSKI W ŚWIETLE WSPÓŁCZESNYCH ZMIAN KLIMATU Agnieszka ZIERNICKA-WOJTASZEK Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza
udostępnij
do góry