Gospodarowanie gruntami i glebami w Europie powinno być zrównoważone

W 2019 r. Europejska Agencja Środowiska (EEA) opublikowała raport „Grunty i gleby w Europie. Dlaczego konieczne jest korzystanie z tych niezbędnych i wyczerpywalnych zasobów w sposób zrównoważony”. W raporcie tym wskazano najważniejsze zagrożenia oraz znaczenie gleb dla człowieka.

Do najważniejszych zagrożeń zaliczano procesy urbanizacji - rozrastanie się miast, betonowanie i asfaltowanie gruntów. Drogi, linie kolejowe, kanały mogą prowadzić do tzw. fragmentacji krajobrazu, co powoduje utratę siedlisk różnych gatunków i zmniejszenie bioróżnorodności. Zagrożenie dla gleb stanowi również intensywne (przemysłowe) rolnictwo. Nadmierna ilość nawozów naturalnych i mineralnych, szczególnie azotu i fosforu, ujemnie wpływa na ekosystem glebowy. Stosowana w rolnictwie intensywnym duża ilość środków ochrony roślin wpływa negatywnie na organizmy glebowe. Niekorzystnym zjawiskiem są także zanieczyszczenia przemysłowe, a szczególnie metalami ciężkimi. W wielu krajach następuje także proces zakwaszania gleb. Bardzo niekorzystnym zjawiskiem jest porzucanie gruntów rolnych. Proces ten zachodzi na terenach, gdzie są małe gospodarstwa i słabe gleby.

W celu obserwacji zmian, jakie zachodzą w użytkowaniu gruntów, opracowano w UE Program Copernicus. Zmiany klimatyczne, jakie obserwujemy, także negatywnie wpływają na stan gleb. Zaobserwowano zmniejszenie wilgotności gleb. W niektórych krajach jest ono tak silne, że możemy mówić o pustynnieniu gleb. Proces ten zaobserwowano już w 13 państwach członkowskich UE. Ekstremalne zjawiska pogodowe (huragany, ulewy) mogą powodować erozję wietrzną i wodną. Działania na rzecz gleb, podnoszenie ich jakości (żyzności), zwiększenie zawartości próchnicy w glebie (C) uznaje się za działania korzystne dla klimatu. Właściwe użytkowanie gruntów i uprawa roślin w Porozumieniach Paryskich także są zaliczane do działań na rzecz klimatu. W procesie fotosyntezy następuje redukcja CO₂.

W raporcie stwierdzono, że gleba to żywy, dynamiczny organizm o bardzo dużej i zróżnicowanej bioróżnorodności. Do oceny stanu gleb i działań na rzecz ich ochrony powołano Globalne Partnerstwo na Rzecz Gleb. W Unii Europejskiej prowadzone są działania na rzecz ochrony gleb, tworzone są dyrektywy, przygotowano także program „Europa chroniąca zasoby”. W raporcie wskazano, że powinna nastąpić zmiana modelu z rolnictwa intensywnego na zrównoważone, produkujące zdrową żywność, dbające o środowisko i przyjazne klimatowi.

Pełny raport dostępny jest pod adresem: https://www.eea.europa.eu/pl/publications/sygnaly-eea-2019-grunty-i

Krzysztof Domagała
Źródło: Europejska Agencja Środowiska (EEA)