Groźne choroby grzybowe ziemniaka

Wśród chorób atakujących rośliny ziemniaka w okresie wegetacji alternarioza ziemniaka i zaraza ziemniaka uważane są za najpoważniejsze. Straty powodowane przez pierwszą z nich wynoszą 20 - 30%, a lokalnie - 45%, natomiast zaraza ziemniaka powoduje straty rzędu 22 do 57%. Na plantacjach niechronionych są jeszcze wyższe i stanowią 70%.

Alternarioza występuje w dwóch formach: brunatna plamistość liści - Alternaria solani  i sucha plamistość liści - Alternaria alternata. Ujawnia się już w połowie czerwca i na początku lipca na dolnych liściach ziemniaka w postaci drobnych nekrotycznych plam z czasem powiększających się. Przy dużym nasileniu choroby następuje zamieranie liści. Cechą charakterystyczną plam są koncentryczne kręgi na powierzchni, przypominające wyglądem słoje na przekroju ściętego drzewa. Objawy alternariozy występują przeważnie przed pojawieniem się objawów zarazy ziemniaka. Dlatego w praktyce są często mylone z objawami zarazy lub innymi chorobami powodującymi nekrozy liści ziemniaka. Objawy chorobowe obserwuje się także na bulwach ziemniaka, gdzie pojawiają się różnej wielkości, nieregularne brązowo-czarne plamki, które są zwykle lekko wgłębione. Należy podkreślić, że wraz ze zmieniającym się klimatem presja alternariozy następuje coraz wcześniej.

Zaraza ziemniaka jest najgroźniejszą i najbardziej rozpowszechnioną chorobą grzybową, porażającą ziemniaki w okresie wegetacji, a także rozwijającą się na przechowywanych bulwach. Pierwsze objawy zarazy to niewielkie nieregularne, jasnozielone plamki na dolnych najniżej położonych liściach, gdzie panuje większa wilgotność. W sprzyjających warunkach, infekcja liści postępuje szybko, a plamy powiększają się przybierając barwę brunatno-brązową. Na brzegach plam na dolnej stronie liścia, występuje biały nalot zarodników grzyba.

Czasami proces chorobowy rozpoczyna się na wierzchołkach pędów, ogonkach liściowych, na łodygach. Na porażonych łodygach widoczne są wydłużone, brunatne lub czarne plamy, obejmujące cały obwód łodygi, prowadzące nawet do jej przełamania. Jest to tzw. łodygowa forma zarazy.

Zaraza ziemniaka powoduje głównie zniszczenie blaszek liściowych i łodyg. Określa się, że dobowy ubytek liści wynosi 10%. Tak więc przy dużej presji choroby, w ciągu tygodnia wegetacji plantacja traci ponad połowę aparatu asymilacyjnego. Stwierdzono, że zniszczenie 50% powierzchni liści zatrzymuje całkowicie przyrost plonu. Im wcześniej dochodzi do zniszczenia roślin, tym straty są większe.

Rozwojowi choroby sprzyjają przedłużające się okresy z opadami deszczu, podwyższona wilgotność powietrza oraz umiarkowana temperatura ok. 20°C.

Pierwszy zabieg opryskiwania powinien być wykonany:

• na plantacjach odmian bardzo wczesnych i wczesnych w okresie zwierania się roślin w rzędach,
• na plantacjach odmian średnio późnych i późnych, wówczas, gdy na plantacjach odmian wczesnych w danym rejonie występują pierwsze objawy choroby.

Racjonalne zwalczanie zarazy ziemniaka powinno być stosowane:

• na odmianach wczesnych - 1-2 zabiegi,
• na odmianach średnio wczesnych - 3-4 zabiegi,
• na odmianach późnych - 5-6 zabiegów

Ilość zabiegów należy uzależnić od odporności odmiany oraz stopnia zagrożenia uprawy.

Proponowane preparaty do zwalczania alternariozy i zarazy ziemniaka

Środki ochrony roślin należy stosować według zaleceń IOR.

Ochrona przed alternariozą i zarazą ziemniaka wymaga od producentów zaangażowania dostępnych środków i wiedzy. Obowiązujące przepisy o integrowanej ochronie roślin, w pierwszym rzędzie do zwalczania chorób zalecają wykorzystanie metod agrotechnicznych, hodowlanych i biologicznych, a stosowanie środków chemicznych ma następować w momencie istotnego zagrożenia lub po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. W przypadku zarówno alterniariozy, jak i zarazy ziemniaka metody te mogą jedynie wspomagać ochronę chemiczną, której skutek zależy od właściwego wyboru środka ochrony i terminu rozpoczęcia wykonywania zabiegów.

Grzegorz Klusek

Zdjęcie nagłówkowe: Rasbak [GFDL or CC BY-SA 3.0], z Wikimedia Commons