Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie

Strona główna/Informacje i porady/Gryka - uprawa nie tylko dla pszczół

Gryka - uprawa nie tylko dla pszczół

2021-05-11

gryka

Gryka jest znana ludzkości już od ok. 2000 roku p.n.e., kiedy to uprawiano ją w górskich rejonach Indii. Z Azji szybko trafiła do Chin, Korei i Japonii. Na kontynent europejski przywędrowała dopiero ok. XIV stulecia za sprawą mongolskich i tatarskich najeźdźców.

Gryka (Fagopyrum Mill.) to rodzaj roślin z rodziny rdestowatych, do którego zalicza się 15 gatunków rosnących dziko w umiarkowanym klimacie Europy i Azji. Do jej form jadalnych należy gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum), która ma długą tradycję uprawy na wielu kontynentach. W Polsce jest rośliną uprawną jednoroczną. Kwitnie od lipca do sierpnia, a jej główni zapylacze to pszczoły. Jej cienka i naga łodyga dorasta maksymalnie do 100 cm. Jest słabo rozgałęziona i skąpo okryta gładkimi liśćmi koloru zielonego, o sercowatym kształcie. Kwiaty są białe lub różowawe, zebrane w niewielkie wiechowate kwiatostany. Po zapyleniu przekształcają się one w kanciaste, trójkątne owoce koloru brązowego - orzeszki.

Nasiona gryki zawierają szereg cennych składników odżywczych. Znajduje się w nich od 10 do 19% białka o doskonałym składzie aminokwasowym (dużo aminokwasów egzogennych). Nasiona gryki nie zawierają glutenu, więc mogą być wykorzystywane w żywieniu osób chorych na celiakię. Znajduje się w nich również sporo skrobi (do 70% suchej masy). Ważnym składnikiem gryczanych nasion jest błonnik (do 11% ich masy). Ma on wpływ na regulację procesów trawienia, obniża poziom cholesterolu i zmniejsza ryzyko zawału. Jedzenie gryki chroni nas przed otyłością, a także zapobiega nowotworom układu pokarmowego oraz negatywnym skutkom stresu oksydacyjnego. Lipidy z kolei to jedynie od 3 do 4% masy gryki. Są to głównie nienasycone kwasy tłuszczowe NKT o korzystnym działaniu na zdrowie człowieka.

Zboże to dostarcza nam również bogatego zestawu minerałów: makro-, mikro- i ultraelementów: dużo magnezu (63 mg w 100 g produktu!), cynku, manganu i żelaza. Znajdziemy w nim rzadko występujące w żywności składniki mineralne, takie jak bor, kobalt i platyna. Produkty gryczane to również dużo witamin z grupy B (B1, B2, B6) i kwasu foliowego. Konsumpcja kaszy gryczanej zapewnia nam wysoką podaż antyutleniaczy. W orzeszkach i łusce gryki znajdują się bowiem cenne flawonoidy, flawony, kwasy fenolowe, taniny, fitosterole, i fagopiryny. W niektórych odmianach gryki zawartość flawonoidów jest o wiele większa niż w innych zbożach, warzywach, owocach, czy herbacie. Największe stężenie polifenoli oraz rutyny kryją w sobie liście gryki, zbierane przez zielarzy w fazie kwitnienia roślin. Dzięki znaczącej zawartości substancji bioaktywnych, grykę zalicza się do roślin o prozdrowotnym działaniu i stanowiących doskonały surowiec do produkcji żywności funkcjonalnej.

Gryka jest powszechnie stosowana w polskiej kuchni. Coraz więcej osób, które dbają o zbilansowaną dietę umieszcza w swoim jadłospisie kaszę gryczaną. Zboże to ma wiele zastosowań. Grykę przerabia się na mąkę i wykorzystuje jako dodatek do bezglutenowych produktów spożywczych. Znajdziemy ją w makaronach, ciastkach, cieście naleśnikowym, herbatkach, a nawet gryczano-owocowych mieszankach do picia.

Z nektaru kwiatów gryki pszczoły produkują miód, który zaliczany jest do najzdrowszych miodów. Gryka zaliczana jest do najważniejszych roślin uprawianych jako pożytek pszczeli. Jest często uprawiana w gospodarstwach ekologicznych bez udziału chemii, co podnosi dodatkowo jej walory odżywcze.

Krzysztof Domagała

udostępnij
do góry