Jak oszacować na łące plon zielonki?

Wielkość plonów zielonki zależy od wielu czynników, między innymi od składu gatunkowego runi, fazy wegetacji roślin, zadarnienia powierzchni, sposobu użytkowania, nawożenia, jakości stanowiska (warunki wilgotnościowo-glebowe) czy pogody.

Użytki zielone można podzielić na te o dużej wydajności i dobrej jakości plonów (ruń tworzą głównie trawy i rośliny bobowate) oraz słabe, zdegradowane, o małej wydajności i niskiej wartości pokarmowej, z dużym udziałem ziół i chwastów.

Najprostszą metodą określenia ilości plonu jest pomiar wysokości runi. Przed planowanym zbiorem pokosu należy miarką określić średnią wysokość runi. Pomiary przeprowadzamy w wielu miejscach, tak aby uzyskać średni wynik reprezentatywny dla całej powierzchni. Pomiar ten jest szacunkowy. Zasadą, jaką można przyjąć do obliczenia plonu zielonki z dominującym udziałem traw w runi jest to, że: 1 cm wysokości runi odpowiada 1 dt s.m./ha. Należy pamiętać, że od ustalonej średniej wysokości runi odejmujemy taką wysokość, na jakiej będziemy kosić ruń, np. 5 lub 6 cm. Jeśli wysokość runi wynosi 40 cm, a cięcia 6 cm, to szacunkowy plon wynosi 34 dt/ha s.m.

Do określenia plonu można wykorzystać tzw. metodę metra kwadratowego (pomiar na podstawie wagi). Jak sama nazwa mówi, wykorzystuje się w niej ramkę o powierzchni 1 m² lub ramkę o powierzchni 0,25 m² (ramka w kształcie kwadratu o boku 0,5 m). Można ją wykonać z metalu, drewna lub kupić gotową, składaną, wykonaną z plastiku. Przed zbiorem pokosu rzucamy losowo ramkę w kilku wybranych miejscach i wycinamy nożycami do trawy lub sekatorem roślinność znajdującą się w jej wnętrzu. Ruń tniemy na wysokości koszenia kosiarki, tzn. 5 -6 cm. Z wyciętej roślinności robimy próbę zbiorczą. Średni wynik w kilogramach z 4 wycięć po 1 m² (z 4 m²) pomnożony przez 100 daje orientacyjną wartość plonu zielonej masy w dt/ha.

Przykładowo z losowo wybranych miejsc o powierzchni 1 m² pobraliśmy 4 próby zielonki o wadze odpowiednio: 1,53 kg, 1,05 kg, 1,73 kg, 1,47 kg. Po uśrednieniu tych 4 wartości, średnia masa 1 próbki z powierzchni 1 m² wynosi 1,45 kg (1,53 + 1,05 + 1,73 + 1,47 = 5,78 kg : 4= 1,45 kg). Jeśli chcemy uzyskać plon z 1 ha, otrzymaną wartość plonu z 1 m² musimy pomnożyć przez 10 000 m², czyli: 1,45 kg × 10 000 m² = 14 500 kg = 14,5 t/ha zielonej masy.

Do określenia wielkości plonu można wykorzystać metodę płytkową, polegającą na pomiarze dwóch najważniejszych parametrów, tj. wysokości głównej masy runi w cm oraz stopnia zadarnienia powierzchni w %. Przyjmuje się, że 1 cm wysokości głównej masy runi powyżej 5 cm od powierzchni łąki lub pastwiska (powyżej ścierni), w przypadku zadarnienia 100%, jest równy 6 dt zielonej masy na powierzchni 1 ha. Do głównej masy runi nie wlicza się np. pędów generatywnych traw (kwiatostanów), zdrewniałych łodyg chwastów itp. Wysokość runi mierzy się najczęściej w 5 reprezentatywnych punktach na powierzchni 1 ha. Wyliczona średnia stanowi podstawę do szacowania wielkości plonów. Na ekstensywnych łąkach i pastwiskach, gdzie wysokość runi jest zróżnicowana, wykonuje się więcej pomiarów. Do określenia wielkości plonu wykorzystuje się zadarnienie właściwe (rzeczywiste).

Przykład:

Określenie wielkości plonu na łące, 3-kośnej:
- wysokość głównej masy runi (I pokos) - 35 cm, 42 cm, 40 cm, 46 cm i 47 cm; średnio = 42 cm;
- zadarnienie powierzchni - 86, 90, 88, 92, 84%; średnio = 88.

 Wydajność runi łąkowej ustala się wg wzoru:

P = (r - ś) · 6 · z

gdzie:
r - wysokość głównej masy runi;
ś - wysokość ścierni na łące - 5 cm, wysokość ścierni na pastwisku - 4 cm
6 - plon zielonki wyrażony w dt/ha, gdy wysokość runi wynosi 1 cm, a zadarnienie powierzchni 100%;
z - procent zadarnienia/100;

Przykład:

P = (42 cm - 5 cm) · 6 · 88/100 = 195,36 dt zielonej masy;
Plon siana = 195,36 dt · 0,25* = 48,84 dt;
* przeciętna zawartość suchej masy w zielonce łąkowej wynosi ok. 25%, 
przeciętna zawartość suchej masy w zielonce pastwiskowej wynosi ok. 20%.

Do pomiaru wysokości runi można wykorzystać herbometr. Jest to przyrząd do pomiarów wysokości głównej masy runi. Składa się z prowadnicy wykonanej z metalowej lub plastikowej rurki o długości 100 cm, zakończonej szpikulcem oraz kołnierzem ograniczającym jej zbyt głębokie wbicie w glebę, wykalibrowanej co 1 cm oraz krążka metalowego o średnicy 40 cm i ciężarze 400 g z otworem w środku o średnicy nieco większej niż grubość rurki. Pomiar wysokości odbywa się przez swobodne opuszczenie krążka z wysokości 100 cm i odczytanie wysokości jego zawieszenia na roślinności, wraz z oceną stopnia zadarnienia służy do obliczania aktualnego plonu zielonki na danym użytku.

Krystyna Chrabąszcz

Na podstawie:

• Szkody wyrządzane przez zwierzynę na trwałych użytkach zielonych. K. Grabowski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
• Jak określić plon zielonki?, top.agrar.pl.