Jesienne wapnowanie użytków zielonych

Jesień - zwłaszcza późna - to dobry okres, aby zaplanować wapnowanie użytków zielonych. Jest ono jednym z elementów prawidłowej gospodarki łąkowej, ponieważ w warunkach optymalnego odczynu gleby możliwa jest produkcja dużych ilości, dobrej jakościowo paszy dla przeżuwaczy. Podejmując taką decyzję należy kierować się przede wszystkim oceną warunków siedliskowych i oceną gleby. Użytki zielone są wrażliwe na wapnowanie i dlatego zabieg ten powinien być wykonywany umiarkowanie, po zakończeniu wegetacji roślin.

Zakwaszanie gleb spowodowane jest wymywaniem tego składnika, wynoszeniem Ca z plonem i stosowaniem nawozów zakwaszających glebę. Do takich nawozów należy najczęściej stosowana na użytkach zielonych saletra amonowa.

Wapń to bardzo ważny składnik, który decyduje nie tylko o żywieniu roślin, ale ma również zasadniczy wpływ na glebę, jej strukturę i możliwość pobierania składników przez roślinę. Stąd wapnowanie przynosi wielostronne korzyści, nie tylko dla produkcji pasz, lecz również dla całego ekosystemu łąkowego:

• zmienia odczyn gleby, co powoduje lepszą przyswajalność składników plonotwórczych (azot, fosfor, potas, mikroelementy), które dostarczane są z nawozami. Właściwe pH użytków zielonych wynosi 5,5 - 6,5;
• optymalizuje skład botaniczny runi. Dla wzrostu i rozwoju wartościowych traw pastewnych (życice, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, wiechlina łąkowa i inne trawy o najwyższej jakości) najbardziej odpowiednie są gleby o odczynie lekko kwaśnym. Odczyn gleby na poziomie pH około 6,0 ma większe znaczenie dla roślin motylkowatych;
• poprawia skład chemiczny pasz. Optymalnym poziomem wapnia w paszy dla przeżuwaczy jest 0,7% w suchej masie. Pod wpływem wapnia wzrasta strawność hemicelulozy i zwiększa się poziom pobierania paszy przez zwierzęta. Niedobór wpływa niekorzystnie na płodność i produkcyjność zwierząt. Należy jednak pamiętać, że niekorzystny dla zwierząt jest zarówno niedobór wapnia w paszy, jak i jego nadmiar;
• zmniejsza zawartości w glebie szkodliwych dla roślin jonów, np. glinu (zwiększenie wartości pH powyżej 4,0 niweluje szkodliwe działanie tych jonów). Wapń nie jest bezpośrednim czynnikiem plonotwórczym, ale zauważalny (na ogół w dłuższym okresie czasu) wzrost plonów z łąk i pastwisk jest efektem poprawy właściwości siedliska glebowego;
• poprawia żyzność i właściwości fizyczne gleby, sprzyja tworzeniu właściwej struktury;
• zwiększa liczebność i aktywność mikroflory i fauny glebowej. Stosowanie wapnowania użytków zielonych zlokalizowanych na kwaśnych glebach zwiększa populację dżdżownic, które odgrywają istotną rolę we wprowadzaniu wapnia do gleb użytków zielonych, na których wapnowanie jest stosowane na powierzchnię darni. Większa aktywność fauny glebowej stymuluje procesy przemiany materii organicznej.

Wapno zaleca się stosować co 3-5 lat, w dawce 1,0-1,5 t/ha. Jego ilość zależy od zawartości Ca w glebie. Na użytki zielone zaleca się wapno węglanowe, a jeśli gleba jest uboga w magnez, wapno węglanowo-magnezowe (np. dolomit). W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleb w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, w ilościach 300-500 kg/ha dolomitu.

Na glebach lekkich i śred­nich mineralnych (łąki i pastwiska grądowe) należy wapnować przy pH poniżej 5,0, na glebach organicznych zabieg wapnowania wykonuje się w sytuacjach szczególnych, gdy odczyn jest bardzo kwaśny (pH poniżej 4,5). Im gleba jest bardziej organiczna, tym bardziej należy ograniczać wapnowanie, które przyspiesza mineralizację substancji organicznej. Dawki wapna powinny być wtedy jak najmniejsze i stosowane częściej w minimalnych ilościach: 0,5 - 1,0 t/ha wapna węglanowego lub dolomitu. Tylko na glebach mineralnych dawka wapna może być wyższa, ale nie powinna przekraczać 1,5 tony CaO/ha.

Jeżeli jesienią stosuje się wapno, wówczas nie wolno stosować nawożenia organicznego.

Nawozy wapniowe wysiewa się po zbiorze ostatniego pokosu i po zakończeniu wypasania. Tak zastosowane są wprowadzane do gleby w okresie późnej jesieni i zimy. Efekty wapnowania uwidaczniają się stosunkowo późno, gdyż wapń wysiany na powierzchnię darni powoli przenika do głębszych warstw gleby. Zależy to od rodzaju i dawki stosowanych nawozów, ich rozdrobnienia, ilości opadów, warunków wilgotnościowych gleby i jej typu.

Krystyna Chrabąszcz