Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie

Strona główna/Informacje i porady/Len dla zdrowia i biogospodarki

Len dla zdrowia i biogospodarki

2018-10-18

Len to roślina jednoroczna należąca do rodziny lnowatych. Do tego rodzaju zalicza się około 200 gatunków. W Polsce w środowisku naturalnym najczęściej spotykanych jest 6 gatunków. Największe znaczenie gospodarcze ma len zwyczajny. W uprawie są dwie formy użytkowe: len oleisty i len włóknisty.

Uprawę lnu jako surowca włókienniczego i na cele spożywcze prowadzono w Starożytnej Grecji i Egipcie. Największe powierzchnie upraw lnu występują w Kanadzie, Chinach, Rosji i USA. W Polsce w latach siedemdziesiątych XX wieku powierzchnia uprawy wynosiła 130 tys. ha i należeliśmy do światowej czołówki. W latach 80. i 90. ubiegłego wieku nastąpiło załamanie produkcji. Obecnie trwa proces odbudowy produkcji, a powierzchnia uprawy wynosi ok. 1700 ha. Z uwagi na cenne właściwości lnu należy propagować uprawę tego gatunku.

Nasiona lnu, zwane zwyczajowo siemieniem lnianym, zawierają około 40% tłuszczu, 30% błonnika i 20% białka. Są one jednym z najbogatszych źródeł kwasu alfa linolenowego. Olej lniany uzyskuje się w dwojaki sposób - przez tłoczenie lub ekstrahowanie nasion odpowiednimi rozpuszczalnikami. Olej produkowany na cele spożywcze najczęściej otrzymywany jest techniką tłoczenia na zimno. Tak uzyskany olej charakteryzuje się atrakcyjnymi dla konsumenta walorami sensorycznymi, przyjemnym zapachem oraz lekko orzechowym smakiem, barwą od ciemno żółtej po brązową lub ciemno bursztynową. Olej lniany tłoczony na zimno doceniany jest przez konsumentów, polecany jest przez dietetyków ze względu na skład kwasów tłuszczowych (duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych w tym zaliczanych do rodziny omega 3 kwas NNKT alfa linolenowy). Kwas alfa linolenowy ma wielokierunkowy wpływ na organizm człowieka. Redukuje stężenie triacylogliceroli w osoczu krwi, normalizuje ciśnienie krwi, ma działanie przeciwzakrzepowe, a ponadto hamuje rozwój choroby niedokrwiennej serca, działa przeciwnowotworowo oraz poprawia stan skóry. Nasiona lnu dodawane do pieczywa podnoszą jego walory smakowe i dietetyczne.

Nasiona lnu są stosowane w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i kosmetycznym. Do tego celu wskazane jest stosowanie nasion lnu z upraw ekologicznych. Olej lniany służy też do produkcji farb olejnych, pokostów i lakierów. Makuchy lniane (produkt uboczny po tłoczeniu olejów) zawierają 36% białka i 7% tłuszczu, przez co stanowią cenny komponent pasz treściwych. Trwają badania nad wykorzystaniem oleju lnianego do produkcji biodiesla. Len włóknisty znany w naszej cywilizacji od tysięcy lat stanowi wartościowy ekologiczny produkt dla przemysłu włókienniczego. Z włókna lnianego wytwarzane są tkaniny oraz dzianiny odzieżowe charakteryzujące wysokimi walorami zdrowotnymi, higienicznymi i estetycznymi. W ostatnim okresie coraz większe znaczenie ma nietekstylne wykorzystanie włókna do produkcji wykładzin podłogowych i samochodowych, a także geowłóknin. Len włóknisty może być wykorzystywany do produkcji płyt lignocelulozowych stosowanych w budownictwie i przemyśle meblarskim, a także może być stosowany do produkcji wysokiej jakości papieru.

W USA len zaliczany jest do najważniejszych upraw biogospodarki. W Polsce produkcja lnu nie zaspokaja potrzeb, musimy go importować. Są możliwości eksportowe dla produktów lnianych. W ramach dopłat bezpośrednich wprowadzono dodatkową dopłatę do uprawy lnu. W 2018 r. wyniosła ona 486,12 gr. W najbliższych latach produkcja lnu oleistego i włóknistego powinna wzrastać.

Krzysztof Domagała

Literatura:

  • Światowa oraz polska produkcja lnu oleistego i oleju lnianego. Zeszyty naukowe SGGW zespół autorów.
  • Integrowana produkcja lnu oleistego IUNG-PIB, dr Grażyna Hołubowicz-Kliza.
udostępnij
do góry