Owies - niezwykle cenny dla zdrowia

Owies zyskuje coraz większe uznanie wśród dietetyków i propagatorów zdrowego odżywiania. Rośnie też produkcja różnego rodzaju przetworów owsianych: płatków, musli, ciastek - jest także mleko owsiane. Owies zaliczany jest do żywności funkcjonalnej - to znaczy takiej, która ma duże znaczenie dla naszego zdrowia. Oto jego zalety.

Białko w obłuszczonym ziarnie owsa stanowi od 10 do 23% - najwięcej spośród zbóż. Białka owsa wyróżnia znaczna zawartość globulin (ok. 50-80% masy wszystkich białek) oraz niska zawartość prolaminy i gluteiny (20-25%). Białko owsa ma wysoką wartość biologiczną. Wartość zdrowotną owsa podnosi ponadto obecność aminokwasów egzogennych, takich jak lizyna, treonina i metionina. Owies zawiera także dużo albuminy i globuliny, które stanowią ok. 70% białka owsa. To właśnie ich obecność powoduje korzystne działanie owsa i produktów owsianych na organizm. Białko jest niezbędnym budulcem tkanek, a po spożyciu daje długotrwałe poczucie sytości.

Owies cechuje się dużą zawartością błonnika rozpuszczalnego, którego częścią są beta‑glukany obniżające poziom cholesterolu. Całe ziarno owsa (tzn. nieobłuszczone) zawiera ok. 32% błonnika. Tak duży udział nierozpuszczalnej frakcji błonnika jest charakterystyczny tylko dla owsa, wyróżniając go wśród innych zbóż. Beta‑glukany to najważniejszy rozpuszczalny w wodzie składnik włókna pokarmowego owsa. Poprzez kilka mechanizmów wpływają na obniżanie „złego” cholesterolu. Spożywanie beta-glukanów z owsa to potwierdzony naukowo sposób na obniżenie cholesterolu we krwi, porównywalny jeśli chodzi o skuteczność z działaniem leków antycholesterolowych.

Owies zawiera najwięcej tłuszczu ze wszystkich zbóż (4-10%) i w 80% są to tzw. NNKT, czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Są to przed wszystkim kwasy: oleinowy (29‑53%), linolowy (24‑48%), alfa‑linolenowy (1‑5%). Kwas oleinowy przeciwdziała powstawaniu blaszek miażdżycowych i wpływa na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. Kwas linolowy odpowiada za procesy regeneracji skóry, a jego niedobór skutkuje nadmierną suchością skóry oraz łamliwością włosów i paznokci. Nienasycone kwasy tłuszczowe to podstawa diety obniżającej cholesterol.

Owies zawiera najmniej węglowodanów spośród wszystkich zbóż. Dominuje wśród nich skrobia (37‑55%), jako substancja zapasowa. Istotne są również hemiceluloza i celuloza, które wchodzą w skład błonnika pokarmowego i tworzą strukturę ścian komórkowych. Skrobia wywiera korzystny wpływ na jelito cienkie, wpływając na czas pasażu treści pokarmowej oraz oddziałując na szybkość wchłaniania składników pokarmowych. Niestrawiona skrobia stanowi pożywkę dla mikroflory jelitowej, odpowiadającej za prawidłową pracę układu trawiennego oraz odporność organizmu. Owies jako zboże dostarczające mniej węglowodanów niż inne zboża to pokarm zalecany w profilaktyce cukrzycy i insulinooporności.

Owies i produkty z owsa to źródło związków bioaktywnych (polifenole, kwas fitynowy, fitosterole, beta-glukany, NNKT) o właściwościach przeciwutleniających. Redukują one wolne rodniki, przyczyniające się do starzenia się komórek i chorób nowotworowych. Związki bioaktywne owsa poprawiają pracę serca i układu krążenia oraz mają właściwości przeciwzapalne Związki polifenolowe zawarte w owsie neutralizują działanie wolnych rodników, mają także działanie bakteriostatyczne i farmakologiczne. Poprawiają pracę serca, mają dobry wpływ na krwiobieg i zapobiegają zapaleniom chronicznym. Owies ma w sobie kwas fitynowy, który przeciwdziała chorobom nowotworowym, cukrzycy i miażdżycy.

Owies to - obok prosa - zboże najbogatsze w składniki mineralne: wapń, magnez, fosfor, żelazo, krzem oraz bardzo ważny dla zdrowia cynk. Cynk wzmacnia odporność, poprawia stan włosów i paznokci, bierze udział w prawidłowym trawieniu białek, zapewnia dobry stan kości i zębów, chroni DNA przed stresem oksydacyjnym. Cynk jest obecny w całych ziarnach, otrębach i płatkach owsianych. Pełne ziarno owsa jest najlepszym źródłem minerałów, występują one głównie w zarodku i okrywie nasiennej. Owies to także źródło witamin: tiaminy, kwasu pantotenowego i witaminy E. Badania naukowe potwierdziły, że suplementowanie witaminy E zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory: jamy ustnej, gardła, żołądka, i prostaty.

Owies jako roślina uprawna nie wymaga intensywnego nawożenia, ani intensywnej ochrony. Często jest uprawiany w gospodarstwach ekologicznych z wykorzystaniem ekologicznych metod produkcji, co wpływa na jego wartość odżywczą i wykorzystanie do produkcji zdrowej żywności.

Krzysztof Domagała