Warto uprawiać len

Len to roślina jednoroczna, należąca do rodziny lnowatych. Do tego rodzaju zalicza się około 200 gatunków. W Polsce w środowisku naturalnym najczęściej spotykanych jest 6 gatunków, a największe znaczenie gospodarcze ma len zwyczajny.

W uprawie są dwie formy użytkowe - len oleisty i włóknisty. Uprawę lnu jako surowca włókienniczego i na cele spożywcze prowadzono już w Starożytnej Grecji i Egipcie. Największe powierzchnie upraw lnu występują w Kanadzie, Chinach, Rosji i USA. W Polsce w latach siedemdziesiątych XX wieku powierzchnia uprawy lnu wynosiła 130 tys. ha i należeliśmy wówczas do światowej czołówki. W latach 80. i 90. ubiegłego wieku nastąpiło załamanie produkcji. Obecnie trwa proces jej odbudowy, a powierzchnia upraw lnu w Polsce wynosi około 7000 ha. Z uwagi na cenne właściwości lnu należy propagować uprawę tego gatunku.

Nasiona lnu (zwane zwyczajowo siemieniem lnianym) zawierają około 40% tłuszczu, 30% błonnika i 20% białka. Są one jednym z najbogatszych źródeł kwasu alfa-linolenowego. Nasiona lnu dodawane są do pieczywa, podnoszą jego walory smakowe i dietetyczne. Stosowane są one także w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i kosmetycznym. Do tych celów wskazane jest stosowanie nasion lnu z upraw ekologicznych.

Olej lniany uzyskuje się na dwa sposoby - przez tłoczenie lub ekstrahowanie nasion odpowiednimi rozpuszczalnikami. Olej produkowany na cele spożywcze najczęściej otrzymywany jest techniką tłoczenia na zimno. Tak uzyskany olej charakteryzuje się atrakcyjnymi dla konsumenta walorami sensorycznymi, przyjemnym zapachem oraz lekko orzechowym smakiem, barwą od ciemnożółtej po brązową lub ciemnobursztynową. Olej lniany tłoczony na zimno doceniany jest przez konsumentów i polecany przez dietetyków, ze względu na skład kwasów tłuszczowych (duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych - w tym zaliczanych do rodziny omega-3, kwas NNKT, alfa-linolenowy). Kwas alfa-linolenowy ma wielokierunkowy wpływ na organizm człowieka. Redukuje stężenie triacylogliceroli w osoczu krwi, normalizuje ciśnienie krwi, ma działanie przeciwzakrzepowe, hamuje rozwój choroby niedokrwiennej serca, działa przeciwnowotworowo oraz poprawia stan skóry. Olej lniany służy też do produkcji farb olejnych, pokostów i lakierów.

Makuchy lniane (produkt uboczny po tłoczeniu olejów) zawierają 36% białka i 7% tłuszczu. Stanowią one cenny komponent pasz treściwych.

Słoma lniana po rozdrobnieniu i przyoraniu może wzbogacić materię organiczną gleby. Słoma lniana może być również zebrana i przeznaczona do produkcji brykietów na cele opałowe.

Len włóknisty stanowi wartościowy ekologiczny produkt dla przemysłu włókienniczego. Z włókna lnianego wytwarzane są tkaniny oraz dzianiny odzieżowe, charakteryzujące się wysokimi walorami zdrowotnymi, higienicznymi i estetycznymi. W ostatnim czasie coraz większe znaczenie ma nietekstylne wykorzystanie włókna do produkcji wykładzin podłogowych i samochodowych, a także geowłóknin. Len włóknisty wykorzystywany jest do produkcji płyt lignocelulozowych, stosowanych w budownictwie i przemyśle meblarskim. Może być także stosowany do produkcji wysokiej jakości papieru.

Produkcja lnu nie zaspokaja popytu, dlatego musimy go importować. W ramach dopłat bezpośrednich wprowadzono dodatkową dopłatę do uprawy lnu i konopi. Len nie wymaga intensywnej ochrony chemicznej, nie potrzebuje tez wysokiego nawożenia. W USA nasiona lnu dodawane są do mieszanek poplonowych i okrywowych, poprawiających żyzność gleby.

Ze względu na swoje zalety, len powinien odgrywać większą rolę w rolnictwie zrównoważonym.

Krzysztof Domagała