Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie

Strona główna/Informacje i porady/Zrównoważone nawożenie azotem - zasady i wskazówki

Zrównoważone nawożenie azotem - zasady i wskazówki

2022-04-28

oprysk zboża

Rolnictwo zrównoważone to efektywna produkcja wysokiej jakości, bezpiecznej żywności w sposób dbający o zasoby (gleba, woda, powietrze) i zapewniający dochody rolnikom oraz ochronę dobrostanu zwierząt i bioróżnorodności. Podstawowym celem nawożenia w rolnictwie zrównoważonym jest pokrycie potrzeb pokarmowych roślin na poziomie umożliwiającym uzyskanie opłacalnych i wysokiej jakości plonów oraz zredukowanie zagrożeń dla człowieka i środowiska naturalnego. Azot jest jednym z podstawowych składników pokarmowych roślin i pełni wiele ważnych funkcji.

Azot jest składnikiem:

  • aminokwasów tworzących białka i enzymy,
  • zasad azotowych DNA i RNA,
  • zewnętrznych błon komórkowych, fosfolipidów,
  • nukleotydów ATP i ADP odpowiedzialnych za magazynowanie i przenoszenie energii,
  • chlorofilu i fiitohormonów (auksyn i cytokinin) - odpowiedzialnych za podziały i wzrost komórek.

Nawożenie azotem prowadzi się według następujących zasad:

  1. Określenie potrzeb pokarmowych roślin. Potrzeby pokarmowe są znane, określane na podstawie przeprowadzonych badań naukowych, np. dla pszenicy ozimej wynoszą one od 28 do 32 kg azotu na 1 tonę plonu (ziarno + słoma).
  2. Określenie potrzeb nawozowych i przygotowanie planu nawożenia azotem. Zgodnie z Programem Azotanowym rolnicy powinni prowadzić rejestr stosowanych nawozów azotowych. Rolnicy posiadający większe gospodarstwa, stosujący większą ilość nawozów muszą przygotować plan nawozowy oparty o zasadę bilansowania składników nawozowych. Wykonując bilans azotu należy uwzględnić azot glebowy, azot wniesiony w nawozach naturalnych, azot pozostawiony przez rośliny bobowate uprawiane w plonie głównym i poplonach, azot zawarty w przyoranej słomie i resztkach pożniwnych.
  3. Wybór właściwej formy nawozu azotowego, odpowiedni podział dawek oraz terminy stosowania. W nawozach azot występuje w formach: azotanowej - NO3 (szybko działająca), amonowej NH4 (wolniej działająca) i amidowej (najwolniej działająca, wymagająca przykrycia glebą i odpowiedniej temperatury powyżej 20˚C). W przemianach związków azotu uczestniczą mikroorganizmy glebowe. Termin zastosowania azotu powinien być zgodny z fazami największego zapotrzebowania na azot i zasadami agrotechniki. W nawożeniu pszenicy ozimej jakościowej obliczoną dawkę azotu na ogół dzieli się na cztery części. Pierwszą (niewielką, przedsiewną) wnosi się razem z nawozami wieloskładnikowymi, drugą na wiosnę w okresie ruszania wegetacji w postaci saletry amonowej, trzecią - w czasie strzelania w źdźbło. W uprawie pszenicy jakościowej stosuje się nawożenie w okresie początku kłoszenia, wpływające na poziom glutenu w ziarnie. Kilkakrotne stosowanie azotu jest możliwe dzięki ścieżkom przejazdowym. Przy dolistnym stosowaniu mocznika zwracamy uwagę na odpowiednie dla określonej fazy rozwojowej stężenie mocznika oraz odpowiednie warunki atmosferyczne (zachmurzenie, temperatura poniżej 20˚C). RSM roztwór saletrzano-mocznikowy powinien być rozlewany przy pomocy opryskiwaczy zaopatrzonych w odpowiednie końcówki lub węże rozlewowe.
  4. Nawożenie azotem nie powinno być jednostronne. Przy jednostronnym stosowaniu azotu i wysokich dawkach następuje zagrożenie nagromadzenia azotanów w roślinach i wymycia niewykorzystanych związków azotu do wód. Jednostronne nawożenie azotem użytków zielonych powoduje ustąpienie z runi roślin bobowatych drobnonasiennych. Aby azot wykazał swoje plonotwórcze działanie, musi być uregulowany odczyn gleby, zaopatrzenie roślin w pozostałe makroelementy (P, K, S, Mg) oraz mikroelementy (B, Cu, Zn, Mo, Mn, Fe) zgodne z zapotrzebowaniem pokarmowym i zawartością ich w glebie. W przemianach związków azotu dużą rolę odgrywają magnez, siarka, miedź i molibden.
  5. Technika nawożenia powinna zapewniać wysiew wyliczonej dawki nawozu i równomierność rozsiewu. Najnowsze rozsiewacze nawozów są zaopatrzone w komputery wskazujące wysiewaną dawkę, inne są zaopatrzone w tabele wysiewu dla poszczególnych rodzajów nawozów przy określonym ustawieniu rozsiewacza. Błędy popełnione podczas wysiewu nałożenie dawek lub brak nawożenia. i ujemnie wpływają na plonowanie i jakość uprawianych roślin. Nawożenie azotem powinno być wykonane w sposób precyzyjny. Wykonanie ścieżek przejazdowych w zbożach ułatwia prowadzenie nawożenia pogłównego.
  6. Nawożenie jako element rolnictwa zrównoważonego. Aby nawożenie azotem było efektywne pozostałe elementy rolnictwa zrównoważonego powinny być na właściwym poziomie. Ważne jest odpowiednie miejsce w płodozmianie, odpowiedni przedplon i wykorzystanie kwalifikowanego materiału siewnego. Przy wyborze odmian można wykorzystywać wyniki badań Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Listy Zalecanych Odmian. W okresie wegetacji rośliny atakowane są przez choroby i szkodniki. Zapobieganie ich wystąpieniu, zwalczanie według zasad integrowanej ochrony przyczynia się do wzrostu plonów i poprawy efektywności nawożenia.

Krzysztof Domagała

Źródło:

  • Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lutego 2020 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”.
  • Zrównoważone nawożenie - broszura ŚODR Modliszewice, Krzysztof Domagała
udostępnij
do góry