Bobik - wartościowa roślina białkowa

Bobik (Vicia faba) należy do rodziny roślin bobowatych i jest cenną rośliną pastewną. Spośród roślin bobowatych wyróżnia się najwyższym potencjałem plonowania.

Przeciętny plon nasion w warunkach produkcyjnych wynosi 3 t/ha, a w warunkach korzystnych od 4 do 5 t/ha. Nasiona bobiku zawierają 28-30% białka ogólnego o wysokiej wartości biologicznej. Pod względem składu aminokwasowego białko bobiku bilansuje się z białkami występującymi w śrutach zbożowych, dlatego śruta bobikowa z odmian niskotaninowych jest dobrym komponentem do produkcji pasz treściwych.

Bobik wytwarza silny palowy system korzeniowy, osiągający długość do 110 cm. Korzenie boczne są niemal tak długie jak korzeń główny. Dobrze rozwinięty system korzeniowy bobiku drenuje glebę, poprawiając jej właściwości fizyczne i chemiczne. Bobik jest zdolny do pobierania składników pokarmowych z trudno dostępnych związków oraz z głębszych warstw, przez co uruchamia nieprzyswajalny dla zbóż fosfor i potas. Po zbiorze bobiku na 1 ha pozostaje 4-5 ton resztek pożniwnych, zawierających około 70 kg N, 20 kg P₂O₅ i 40 kg K₂O. Bobik stanowi wartościowy przedplon dla roślin zbożowych, a zwłaszcza dla pszenicy ozimej.

Wymagania glebowe i nawożenie

Bobik ma małe wymagania termiczne i duże wymagania wodne. Najlepiej udaje się na glebach zwięzłych o pH zbliżonym do obojętnego. Bobik powinno się uprawiać na stanowisku po zbożach w 3-4 roku po oborniku. Na tym samym polu można siać bobik co 4-5 lat. Bobik nie udaje się na glebach kwaśnych. Gleby o pH poniżej 5,5 trzeba wapnować. Rośliny bobiku współżyją z bakteriami brodawkowymi Rhizobium leguminosarum,dlatego mają małe wymagania pokarmowe odnośnie azotu (30-50 kg N/ha).

Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się pod orkę przedzimową. Na glebach o średniej zasobności wystarczy nawożenie tymi składnikami w ilości 60-80 kg/ha P₂O₅ i 80-120 kg/ha K₂O. Nawożenie można wykonać również wiosną. Uprawa przedsiewna zapewni dobre wymieszanie nawozów w glebie. Jeśli w występuje niedobór mikroelementów, należy je uzupełnić nawożeniem dolistnym.

Siew

Podstawowym warunkiem powodzenia w uprawie bobiku jest wczesny i głęboki siew. Nasiona można wysiać siewnikiem zbożowym na głębokość 8-10 cm, po wcześniejszym spulchnieniu pola, np. kultywatorem. Do siewu bobiku nadają się też siewniki do siewu bezpośredniego, nie wymagają one uprawy przedsiewnej. Siewki bobiku znoszą wiosenne przymrozki do -7°C. Obsada roślin na 1 m² powinna wynosić 45-50 roślin dla odmian o tradycyjnym typie wzrostu i 55-60 roślin dla odmian samokończących. Orientacyjnie ilości wysiewu wynoszą 220-260 kg/ha dla odmian tradycyjnych i 240-300 kg/ha dla samokończących. Rozstawa rzędów powinna wynosić 20-25 cm. Materiał siewny powinien być wysokiej jakości, zaprawiony środkami grzybobójczymi. Nasiona należy zaszczepić Nitraginą lub inną szczepionką zawierającą bakterie brodawkowe Rhizobium, zwłaszcza na glebach, na których nie był wcześniej uprawiany.

Do siewu używamy kwalifikowanych nasion. Aktualnie w Krajowym Rejestrze (KR) jest 14 odmian: 8 odmian tradycyjnych (Apollo, Bobas, Capri, Fanfare, Julia, Ashleigh, Oena, Sonet), 5 odmian niskotaninowych (Albus, Amigo, Amulet, Fernando, Olga) i 1 odmiana samokończąca (Granit). Na liście zalecanych odmian dla woj. świętokrzyskiego znajduję się odmiany : Fernando, Apollo, Capri, Fanfare i Bobas.

Chwasty

Skuteczne zwalczanie chwastów jest podstawowym warunkiem uzyskania wysokich plonów. Najtrudniejsze jest zwalczanie chwastów dwuliściennych rzepaku ozimego i komosy białej. Walkę z chwastami trzeba rozpocząć zaraz po siewie. Bezpośrednio po siewie należy wykonać oprysk plantacji herbicydami doglebowymi, zawierającymi aktualnie zarejestrowane substancje czynne: prosulfokarb, metobromuron, chlomazon i pendimetalinę. Oprysk wykonujemy na wilgotną glebę. Do zwalczania chwastów dwuliściennych po wschodach bobiku zarejestrowany jest jeden herbicyd - Corum 502,4 SL. Zwalczanie chwastów jednoliściennych najlepiej przeprowadzić po wschodach chwastnicy jednostronnej. Aktualnie zarejestrowanych jest 11 herbicydów zawierających następujące substancje czynne: fluazyfop-P-butylu, haloksyfop-R-metylu, chizalofop-P-etylu, kletodym i propachizafop.

Szkodniki

Do najważniejszych szkodników uszkadzających rosnący bobik zaliczamy oprzędziki, mszyce i chrząszcze strąkowca bobowego.

• Wschodzące rośliny bobiku mogą być uszkadzane przez oprzędziki. Dorosłe chrząszcze żerują, wygryzając na brzegach liści ząbki. W przypadku masowego wystąpienia konieczny jest oprysk, gdyż uszkodzenia są duże, a wylęgłe larwy żerują potem na brodawkach korzeniowych.
• Mszyce należy zwalczać gdy zauważymy pojedyncze owady na kilkunastu roślinach, a w czasie kwitnienia początek kolonii na kilku roślinach. Mszyce mogą zniszczyć plantację w 100%. Ponadto są wektorami chorób wirusowych. W czasie kwitnienia należy stosować preparaty nieszkodliwe dla pszczół, a opryski wykonywać wieczorem. Trzeba zwracać uwagę na optymalną temperaturę działania zoocydów.
• Chrząszcze strąkowca bobowego nalatują na kwitnący bobik. Samice składają jaja na zawiązujących się strąkach. Larwy wgryzają się do strąka i żerują wewnątrz nasion. Ochrona przed strąkowcem polega na zwalczaniu dorosłych owadów, składających jaja. Według zaleceń oprysk należy wykonać w okresie wykształcania pierwszych strąków. Zabieg powtórzyć w okresie tworzenia strąków na drugim okółku. Często pierwszy zabieg jest spóźniony, dlatego lepiej go wykonać kiedy przekwitają pierwsze kwiaty, a powtórzyć jeszcze dwa razy z przerwą 7-10 dni. Do zwalczania szkodników bobiku zarejestrowane są trzy substancje czynne: beta-cyflutryna i cypermetryna - związki z grupy pyretroidów oraz acetamipryd.

Choroby

Najgroźniejsze choroby bobiku to askochytoza, czekoladowa plamistość i rdza bobiku.

• Askochytoza powodowana przez grzyb Ascochyta fabae. Poraża liście, łodygi, strąki i nasiona. Wskazane jest opryskiwanie zapobiegawcze lub natychmiast po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby w postaci plam na liściach.
• Czekoladowa plamistość powodowana jest przez grzyb Botrytis fabae, najczęściej występuje na odmianach samokończących. Odmiany wczesne niskotaninowe są rzadko porażane.
• Rdza bobiku wywoływana przez grzyb Uromyces viciae-fabae pojawia się dość późno, zazwyczaj w sierpniu, poraża przede wszystkim późne odmiany bobiku.

Zbiór

Do przeprowadzenia sprawnego zbioru często potrzebna jest desykacja. Bobik zbiera się kombajnem jednofazowo, gdy wszystkie strąki są czarne a nasiona suche (14% wilgotności). Nasiona zbyt suche mogą pękać w czasie omłotu. Wczesne odmiany często nadają się do zbioru zaraz po żniwach zbożowych. W latach wilgotnych zbiór opóźnia się, a nasiona wymagają dosuszenia.

Krzysztof Domagała

Źródło:

• hr-strzelce.pl/uprawa-bobiku/
• Uprawa bobiku na nasiona i wykorzystanie w żywieniu zwierząt. Praca zbiorowa. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Puławy, 2013
• Lista zalecanych odmian. COBORU Słupia Wielka. Dostępna pod adresem: https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/LOZ/LOZ_2020.pdf