Choroby podstawy źdźbła znacznie obniżają plonowanie zbóż

W uprawie zbóż ozimych duże znaczenie mają choroby występujące na podstawie źdźbła. Choroby te, jeśli nie są zwalczane, mogą powodować znaczne straty i obniżenie jakości plonów. Oto krótka charakterystyka tych chorób.

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła zbóż i korzeni

Chorobę powodują grzyby z rodzaju Fusarium. Do głównych sprawców należą Fusarium graminearum, F. culmorum, F. avenaceum, F. Poae oraz Microdochium nivale. Źródłem choroby jest grzybnia, zarodniki oraz formy przetrwalnikowe wymienionych grzybów. Zarodniki są niesione z masami powietrza i mogą osiadać na powierzchni gleby. Choroba może rozwijać się w szerokim zakresie temperatur, wilgotności powietrza i gleby. Objawy choroby to nekrozy na korzeniach w postaci brązowych, brunatnych lub kasztanowych plam, występujących na małej części korzeni lub całkowite przebarwienie korzeni. Innym jednocześnie występującym objawem fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni są brązowe nekrozy na pochwie liściowej i źdźble właściwym. Nekrozy te mogą mieć różny kształt, np. owalny, kreskowaty i nieregularny, obejmujący częściowo lub całkowicie obwód źdźbła. Straty powodowane przez chorobę mogą wynosić nawet 50-60% potencjalnego plonu. Chorobę zwalcza się w sposób integrowany. Zabieg opryskiwania przy pomocy fungicydów może odegrać kluczową rolę w zapobieganiu stratom w plonie i obniżeniu jakości zbieranego ziarna. Bardzo ważny jest termin zabiegu i fungicydy skutecznie zwalczające fuzariozy.

Łamliwość źdźbła

Chorobę tą wywołują dwa gatunki grzybów: Oculimacula herpotrichoides i O. acuformis. Objawy choroby występują na pochwie liściowej i źdźble właściwym. Pierwsze objawy porażenia mogą być widoczne już jesienią: są to małe, owalne plamy, które mają w środkowej części barwę słomkową i są otoczone jasnobrązową obwódką. Po ruszeniu wegetacji wiosennej plamy stają się bursztynowe lub miodowe, mają rozmazane brzegi, a wewnątrz widoczne jest czarne przyprószenie. Jest to zbita grzybnia, która stanowi formę przetrwalnikową grzybów powodujących łamliwość źdźbła. Na źdźble może być kilka plam łączących się z sobą i tworzących rozległe nekrozy, które obejmują ponad połowę obwódki źdźbła. Wewnątrz źdźbła można znaleźć szarą lub popielatą grzybnię. Porażone źdźbło murszeje u podstawy i łatwo się przełamuje, co powoduje wyleganie zbóż niekiedy na dużej powierzchni. Utrudnia to żniwa i ma wpływ na pogorszenie jakości ziarna. Do walki z łamliwością źdźbła zalecany jest zabieg wykonany w fazie początku strzelania w źdźbło (BBCH 30). oprysk można wykonać także w fazie pierwszego kolanka zbóż, (BBCH 31-32).

Zgorzel podstawy źdźbła

Chorobę tę wywołuje grzyb Gaeumannomyces graminis. Występuje najczęściej, gdy uprawia się zboża ozime po sobie, a w szczególności pszenicę po pszenicy. Grzyb poraża korzenie i podstawę źdźbła. Korzenie ulegają porażeniu już jesienią, jeśli jesień jest ciepła. Porażone korzenie są brunatne. Obserwuje się całe brunatne korzenie lub też plamy występują tylko na końcach korzeni lub w ich środkowej części. Porażone korzenie mają metaliczny połysk. W okresie wiosny proces porażania korzeni jest kontynuowany i w sprzyjających warunkach porażeniu ulega cały system korzeniowy. Następnie w czasie wegetacji pojawiają się objawy na podstawie źdźbła, które wygląda, jakby było osmalone przez płomień: jest czarne na całym obwodzie. Jesienne porażenie powoduje zahamowanie wzrostu roślin i ich żółknięcie. Późniejsze zmiany na źdźble powodują przedwczesne dojrzewanie roślin i białokłosowość. Chemiczne zaprawianie roślin łagodzi występowanie choroby. Do zaprawiania zaleca się w przypadku zgorzeli podstawy źdźbła zaprawy, które zawierają takie substancje czynne jak fluchinkonazol i prochloraz (Jockey New 113 FS), siltiofam (Latitude 125 FS) do łącznego stosowania z innymi zaprawami.

---

Zastosowanie opryskiwania pszenicy w czasie wegetacji nie daje rezultatów w walce z chorobami podstawy źdźbła. Podstawą ich zwalczania jest odpowiednio skonstruowany płodozmian. Uprawa zbóż po sobie sprzyja występowaniu chorób podstawy źdźbła. Owies nie jest atakowany przez te choroby i może być wysiewany w płodozmianach z dużym udziałem zbóż. Zboża jare są atakowane w mniejszym stopniu, niż ozime. Bardzo ważnym elementem ochrony zbóż jest odpowiednia zaprawa. W zahamowaniu rozwoju łamliwości podstawy źdźbła pomagają fungicydy zastosowane w fazie od końca krzewienia do 1. kolanka.

Krzysztof Domagała

Źródło: „Choroby podstawy źdźbła. Jak je rozpoznać, jak z nimi walczyć?”, prof. dr hab. Marek Korbas, AgroNews.com.pl