Do najważniejszych czynników wpływających na jakość paszy z użytków zielonych, a w szczególności na jej strawność należą: faza rozwojowa traw i innych roślin runi, skład gatunkowy oraz jej użytkowanie i pielęgnacja.
Trawy użytków zielonych wysoką wartość paszową mają we wcześniejszych fazach rozwojowych, to jest od momentu przed i po wykłoszeniu do początku kwitnienia dominujących gatunków w runi i jest to optymalny moment na ich zbiór na zielonkę, kiszonkę lub siano. Wcześniej skoszona ruń jest bardzo smakowita i chętnie zjadana przez zwierzęta. Zawartość włókna wynosi około 15%, a strawność zielonki może dochodzić do 80%, natomiast, gdy trawy znajdują się w fazie przekwitania i zwiększa się poziom włókna, strawność obniża się do ok. 60%. Wraz z rozwojem wegetatywnym traw rośnie zawartość włókna, a maleje strawność i zawartość białka ogólnego w zielonej masie.
Pierwszy pokos nie powinien być przeprowadzany zbyt wcześnie, gdyż uzyskamy mniejszy plon masy zielonej, która będzie zawierała bardzo duże ilości wody. Jednak nie powinien on być wykonany za późno, ponieważ opóźnianie zbioru I pokosu daje pozorne korzyści. Uzyskujemy większy plon zielonej masy, ale gorszej jakości. Najniższą wartość trawy osiągają w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej, czyli pod koniec kwitnienia i na początku wykształcania nasion. Zmiany te powodowane są przede wszystkim wzrostem ilości lignin.
Termin koszenia łąk zależy od ich składu florystycznego, ale także od panujących warunków atmosferycznych, czyli kosimy wtedy, kiedy pogoda na to pozwoli. Opóźnienie terminu zbioru może być uzasadnione niekorzystną, deszczową pogodą. Mokrą ruń trudno się kosi, a co najważniejsze - nie ma możliwości suszenia zielonki. Powstają straty składników mineralnych wskutek wymywania ich przez deszcz.
Najlepiej, gdy pogoda sprzyja i pierwszy odrost koszony jest wtedy, gdy wykłosi się połowa traw dominujących w runi. Najwcześniej powinny być koszone łąki z dużym udziałem wyczyńca łąkowego - już w fazie początku kłoszenia się tego gatunku. Nieco później - w pełni kłoszenia - można kosić łąki rajgrasowe, łąki z dużym udziałem kostrzewy łąkowej, czy z dominacją kupkówki pospolitej. Większe opóźnienie terminu zbioru pierwszego pokosu tolerują łąki, na których dominują gatunki wolno rozwijające się i późno kłoszące, np. tymotka łąkowa, mietlica biaława. Kłoszenie pierwszego pokosu decyduje o częstotliwości zbiorów w ciągu całego sezonu wegetacji.
Ważna jest pora koszenia łąki w ciągu dnia. Powinno się kosić rano, po obeschnięciu rosy, przy słonecznej pogodzie. Warunki takie sprzyjają wysychaniu roślin po koszeniu i ograniczeniu strat.
Zalecana wysokość koszenia traw wynosi od 5 do 6 cm. Zbyt wysokie koszenie powoduje, że pozostała masa utrudnia rozwój nowych pędów. Zbyt niskie koszenie opóźnia odrost roślin i wpływa na wzrost zanieczyszczenia zielonej masy glebą. Ponadto, zbyt niskie koszenie, poniżej węzłów krzewienia, osłabia rośliny i może doprowadzić do wyginięcia bardziej wrażliwych gatunków, zwłaszcza traw wysokich. Bardzo niskie koszenie ogranicza asymilację roślin, a to nie pozwala na zgromadzenie odpowiedniej ilości materiałów zapasowych. Najsilniej na niskie koszenie reaguje tymotka łąkowa, która skoszona poniżej 5 cm może nie odrosnąć.
Po pierwszym pokosie, po zebraniu plonu, należy użytek odpowiednio wzmocnić, stosując nawożenie azotowe w ilości około 60 kg/ha. Gdy ruń jest bogata w rośliny motylkowate, ilość azotu można obniżyć do 30 kg/ha. Stosując nawozy wieloskładnikowe runi dostarczane są także potas, magnez i inne makro- i mikroelementy.
Krystyna Chrabąszcz