Ekoschematy - nowy rodzaj płatności od 2023 roku

W 2023 roku będą obowiązywać nowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Dopłata podstawowa do 1 hektara powierzchni użytków rolnych będzie wynosiła 118 euro. Płatność do gospodarstwa będzie można zwiększyć, realizując ekoschematy - czyli dodatkowe praktyki korzystne dla środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt, które wykraczają ponad podstawowe wymogi określone w warunkowości.

Będzie można realizować 5 następujących ekoschematów:

1. Ekoschemat - Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi

W ramach tego ekoschematu płatność roczna przyznawana będzie do powierzchni gruntów objętych poszczególnymi praktykami. Wsparciem w ramach interwencji będzie objętych 8 praktyk. Ten ekoschemat oparty jest o system punktowy przypisany do poszczególnych praktyk i mogą go realizować tylko te gospodarstwa, które spełnią warunek uzyskania minimalnej liczby punktów. Liczba ta stanowi równowartość punktów, które rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25 % powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki. Podstawę do wyliczenia płatności stanowi suma punktów uzyskana w ramach ekoschematu, uwzględniająca liczbę realizowanych praktyk, ich punktową wartość oraz powierzchnię, na której będą realizowane. Wysokość wsparcia odpowiada liczbie punktów przypisanych do danej praktyki. Wartość 1 pkt w przybliżeniu = 100 zł. Poniżej poszczególne praktyki z liczbą punktów:

1. ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt - 5 pkt;
2. międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe - 5 pkt;
3. opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia:
   • wariant podstawowy - 1 pkt;
   • wariant z wapnowaniem - 3 pkt;
4. zróżnicowana struktura upraw - 3 pkt;
5. wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji - 2 pkt;
6. stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo - 3 pkt;
7. uproszczone systemy uprawy- 4 pkt;
8. wymieszanie słomy z glebą - 2 pkt.

Przykład

Gospodarstwo o powierzchni 10 ha UR - musi uzyskać minimalną liczbę 12,5 pkt
10 ha x 25% = 2,5 ha czyli 2,5 ha x 5 pkt/ha = 12,5 pkt

Gospodarstwo o powierzchni 100 ha - musi uzyskać minimalną liczbę 125 pkt
100 ha x 25% = 25 ha czyli 25 ha x 5 pkt/ha = 125 pkt

Rolnik w celu wypełnienia minimalnej liczby punktów będzie mógł realizować dowolną liczbę praktyk, pod warunkiem że będzie można je łączyć i realizować w jednym gospodarstwie. Co oznacza, że w zależności od tego jakie praktyki wybierze i jak wysoko będą one punktowane, na takiej powierzchni będzie realizował ekoschemat.

Przykład

Gospodarstwo o powierzchni 10 ha UR - warunkiem dostępu jest uzyskanie minimum 12,5 pkt. 
Aby spełnić ten warunek gospodarstwo może np. zrealizować:

1 praktykę:
Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe - na powierzchni 2,5 ha x 5 pkt = 12,5pkt
Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt - na powierzchni 2,5 ha x 5 pkt = 12,5 pkt
Uproszczone systemy uprawy - na powierzchni 3,13 ha x 4 pkt = 12,5 pkt.

2 praktyki:
Wymieszanie słomy z glebą - na powierzchni 2,5 ha x 2 pkt = 5 pkt
Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia - wariant z wapnowaniem - na powierzchni 2,5 ha x 3 pkt = 7,5 pkt

1a. Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt

Celem praktyki jest ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na trwałych użytkach zielonych (TUZ) o niskiej wartości produkcyjnej, prowadzenie racjonalnego wypasu zwierząt, przeciwdziałanie negatywnemu trendowi zaprzestawania utrzymywania zwierząt trawożernych w gospodarstwach posiadających TUZ. Rolnicy, którzy będą realizować praktykę muszą:

• posiadać obsadę zwierząt trawożernych w gospodarstwie na poziomie co najmniej 0,3 DJP/ha na wszystkie trwałe użytki w gospodarstwie i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ w okresie wegetacyjnym roślin;
• przestrzegać zakazu przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.

1b. Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe

Celem praktyki jest poprawa stanu i ochrona gleby w szczególności poprzez zwiększanie substancji organicznej w glebie. Rolnicy, którzy będą realizować praktykę, muszą:

• wysiać wsiewkę roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub
• wysiać międzyplony ozime w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i pozostawić na polu, co najmniej do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada.
• przestrzegać zakazu stosowania środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych - przez okres ich utrzymania oraz w przypadku wsiewek śródplonowych - od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.

1c. Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia - wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem

Celem praktyki jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb w azot, fosfor, potas, magnez, wapń i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleby i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia. Praktyka dzieli się na dwa warianty, w zależności od realizacji wariantu rolnicy będą musieli:

• w przypadku wariantu podstawowego - opracować i przestrzegać plan nawozowy do powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania);

• w przypadku wariantu z wapnowaniem - obejmuje opisany wyżej zakres podstawowy rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych badań gleby. Wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH poniżej lub równej 5,5, na których wykonywany jest zabieg wapnowania. Dofinansowanie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata.

1d. Zróżnicowana struktura upraw

Celem praktyki jest poprawa jakości gleby i potrzeba odbudowy materii organicznej poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin, które wpływają zarówno na dodatni bilans substancji organicznej, jak i na zwiększanie się różnorodności biologicznej. Realizacja tej praktyki będzie polegała na:

• uprawie co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym uprawa główna w strukturze zasiewów nie może przekroczyć 65% i udział najmniejszej uprawy, nie może być mniejszy niż 10%;
• wysiewie co najmniej 20% w strukturze upraw gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans substancji organicznej np. bobowate;
• udziale w strukturze zasiewów łącznie zbóż i rzepaku nie więcej niż 65%;
• udziale nie więcej niż 30% upraw mających ujemny wpływ na bilans substancji organicznej np.: roślin okopowych.

1e. Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji

Celem praktyki jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery i polega na:

• wymieszaniu określonej ilości obornika z glebą maksymalnie w ciągu 12 godzin od aplikacji na gruncie ornym;
• potwierdzeniu realizacji tej praktyki za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.

1f. Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo

Celem praktyki jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery i polega na stosowaniu określonej ilości płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych.

1g. Uproszczone systemy uprawy

Celem praktyki jest zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów. Realizacja praktyki będzie polegała na uprawie roślin w systemie bezorkowym lub uprawie pasowej (strip-till), to znaczy że zabiegi uprawowe wykonywane będą w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych z wyłączeniem uprawy płużnej, a także pozostawieniu na polu całości resztek pożniwnych w formie mulczu.

1h. Wymieszanie słomy z glebą

Celem praktyki jest wykorzystanie słomy do utrzymywania lub zwiększania poziomu zawartości substancji organicznej, jak i składników pokarmowych w glebach. Realizacja praktyki będzie polegała na rozdrobnieniu i wymieszaniu całej słomy z glebą lub jej przyoranie po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych.

2. Ekoschemat - Obszary z roślinami miododajnymi

Ekoschemat polega na utworzeniu obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy, która nie obejmuje obcych gatunków inwazyjnych. Dodatkowo obowiązuje zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) w terminie do dnia 31 sierpnia oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin. Szacowana stawka płatności podstawowej wynosi ok. 269,21 EUR/ha.

3. Ekoschemat - Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin

Ekoschemat polega na wspieraniu produkcji roślinnej prowadzonej zgodnie z metodykami Integrowanej produkcji roślin poświadczającego ją posiadanym certyfikatem krajowego systemu jakości - Integrowana Produkcja Roślin (IP), który funkcjonuje na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. z 2020 poz. 2097) w danym roku. Dodatkowo rolnik musi zachować, w danym roku kalendarzowym, wszystkie posiadane w gospodarstwie trwałe użytki zielone. Płatność zostanie przyznana do powierzchni upraw, z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin oraz do powierzchni trwałych użytków zielonych odpowiadającej równowartości powierzchni upraw z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin. Szacowana stawka płatności podstawowej wynosi ok. 292,13 EUR/ha.

4. Ekoschemat - Biologiczna ochrona upraw

Interwencja polega na zastosowaniu na danej uprawie środka ochrony roślin zawierającego mikroorganizmy jako substancje czynne zgodnie z etykietą danego środka, co ma wyeliminować konieczność wykonania zabiegu chemicznego. Preparaty mikrobiologiczne muszą być zarejestrowane jako środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu zezwoleniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zabieg chemicznym środkiem ochrony będzie dopuszczony tylko w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów poprzez preparaty mikrobiologiczne. Płatność przyznawana będzie do powierzchni gruntów rolnych, na których zostanie zastosowany środek biologiczny. Szacowana stawka płatności podstawowej wynosi ok. 89,89 EUR/ha.

5. Ekoshcemat - Retencjonowanie wody na TUZ

Celem interwencji jest promowanie retencjonowania wody, które poprawia gospodarkę wodną, a także ogranicza emisję dwutlenku węgla do atmosfery. Płatność przyznawana będzie rolnikom do TUZ na cele związane z retencjonowaniem wody, na których w okresie wegetacyjnym w danym roku faktycznie wystąpiły zalania, podtopienia zdefiniowane jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni. Wsparcie będzie dotyczyło TUZ na których realizowane są dodatkowo:

• wybrane warianty pakietów przyrodniczych związanych z zachowaniem cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020 takich jak:
  • Pakiet 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 z wyjątkiem wariantu 4.3. Murawy lub
  • Pakiet 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 z wyjątkiem wariantu 5.3. Murawy oraz analogicznych zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach PS WPR, lub
  • ekoschemat Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi w zakresie praktyki Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt lub
  • interwencji Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000, lub
  • interwencji Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020.

Szacowana stawka płatności podstawowej wynosi ok. 63,15 EUR/ha.

    Małgorzata Kucharska