Jak przestawić gospodarstwo na ekologiczne metody produkcji?

W ostatnim czasie można zaobserwować duży wzrost zainteresowania konsumentów żywnością ekologiczną. Wzrasta również zainteresowanie rolników tym systemem produkcji. Coraz częściej szukamy unikalnych produktów, za które gotowi jesteśmy zapłacić więcej niż za wyroby wytwarzane metodami konwencjonalnymi. Pod warunkiem jednak, że żywność ta będzie charakteryzowała się dobrą jakością i będzie bezpieczna dla zdrowia. Stąd też pomysł na założenie gospodarstwa ekologicznego.

Od czego zacząć?

Celem produkcji ekologicznej jest stworzenie systemu gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa. Rolnik, który chce prowadzić tego typu gospodarstwo, musi przede wszystkim dobrze poznać zasady produkcji ekologicznej oraz przeanalizować możliwości zarówno swoje, jak i swojego gospodarstwa. Produkcja roślinna jest prowadzona bez użycia nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin, w oparciu o prawidłowo sporządzony płodozmian; zwierzęca natomiast w oparciu o pasze wyprodukowane we własnym gospodarstwie bez syntetycznych dodatków i z troską o dobrostan zwierząt.

Przestawianie na ekologiczny system gospodarowania najlepiej właśnie zacząć od płodozmianu. Układając płodozmian, obok właściwości stanowiska i możliwości wykorzystania uprawianych roślin, należy uwzględnić wymagania stawiane przez rolnictwo ekologiczne, tj. zaopatrzenie roślin następczych w azot, ograniczenie zachwaszczenia oraz zapobieganie nasileniu występowania szkodników i chorób roślin uprawnych. Jeżeli po przeanalizowaniu wszystkich za i przeciw rolnik zdecyduje się na przestawienie swojego gospodarstwa na metody ekologiczne, w pierwszym kroku musi wybrać jednostkę certyfikującą i zgłosić się do niej. Wykaz upoważnionych jednostek certyfikujących w Polsce ogłoszony jest na stronie MRiRW (www.gov.pl/web/rolnictwo/jednostki-certyfikujace).

Po wybraniu jednostki certyfikującej należy dokonać zgłoszenia na produkcję ekologiczną.

Oznacza to, że producent rozpoczynający działalność w rolnictwie ekologicznym, powinien przesłać do wybranej jednostki certyfikującej wypełniony i podpisany formularz Zgłoszenia działalności w rolnictwie ekologicznym.

Po zgłoszeniu gospodarstwa rolnik otrzyma szczegółowe informacje dotyczące trybu kontroli i opłat. Od maja do września, w terminie uzgodnionym z rolnikiem, jednostka certyfikująca przeprowadzi kontrolę zgodności prowadzonej produkcji z zasadami rolnictwa ekologicznego.

Okres konwersji

Od momentu przyjęcia zgłoszenia przez dowolną wybraną jednostkę, rolnik wchodzi do systemu rolnictwa ekologicznego. Tym samym rozpoczyna okres przestawiania swojego gospodarstwa, inaczej konwersji na rolnictwo ekologiczne. W ramach tego systemu gospodarstwo jest corocznie kontrolowane przez inspektorów jednostki certyfikującej, a następnie jest przeprowadzany proces certyfikacji systemu produkcji. Okres przestawiania (konwersji) gruntów jest różny, w zależności od uprawy, dla upraw rocznych wynosi 24 miesiące; dla upraw wieloletnich takich jak: sady czy plantacje jagodowe 36 miesięcy. W przypadku produkcji roślinnej procesowi konwersji podlegają grunty, natomiast w przypadku produkcji zwierzęcej - zwierzęta.

Po okresie przestawiania gospodarstwo uzyskuje status ekologicznego. Wszystkie produkty żywnościowe wytworzone w gospodarstwie o statusie ekologicznym otrzymują od jednostki certyfikującej dokument, który jest świadectwem potwierdzającym spełnienie standardów żywności naturalnej wyprodukowanej pod kontrolą tj. certyfikat gospodarstwa ekologicznego. Tylko produkty certyfikowane wprowadzane na rynek (do sprzedaży) mogą być uznawane jako ekologiczne i oznaczone unijnym znakiem żywności ekologicznej, czyli logo.

Dofinansowanie z ARiMR

System rolnictwa ekologicznego istnieje niezależnie od płatności ekologicznych. Gospodarstwo rolne rozpoczynające przygodę z rolnictwem ekologicznym lub będące już takim gospodarstwem może skorzystać z dofinansowania w ramach działania Rolnictwo ekologiczne, jednego z działań PROW na lata 2014-2020. Płatności są przyznawane:

• corocznie przez 5 lat w przypadku wszystkich zobowiązań podjętych przed 15 marca 2021 roku;
• corocznie przez 3 lata w przypadku zobowiązań podjętych po 14 marca 2021 roku.

Rolnik realizuje zobowiązanie ekologiczne od dnia 15 marca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności ekologicznej. W ramach działania rolnictwo ekologiczne rolnik może podjąć zobowiązanie w zakresie:

1. upraw na gruntach ornych: rolniczych, warzywniczych, zielarskich, paszowych i jagodowych,
2. upraw sadowniczych,
3. trwałych użytkach zielonych.

Działanie Rolnictwo ekologiczne realizowane jest w ramach pakietów/wariantów, z których każdy dostępny jest w opcji: „w okresie konwersji” i „po okresie konwersji”. Dla każdego z pakietów/wariantów określona została roczna stawka płatności do jednostki powierzchni, tj. do 1ha, co w szczegółach przedstawia poniższa tabela.

Rolnik dodatkowo może ubiegać się o dofinansowanie kosztów kontroli gospodarstwa przez firmę certyfikującą, w ramach tzw. kosztów transakcyjnych wnioskując o nie przy składaniu wniosku o płatność ekologiczną.

Dokumentacja

Każdy producent rolny prowadzący uprawę metodami ekologicznymi zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji. W zależności od rodzaju posiadanych upraw czy zwierząt trzeba wypełniać następujące dokumenty (formularze są udostępniane przez jednostkę certyfikującą):

• karty pola z rejestrem wszystkich zabiegów agrotechnicznych,
• rejestr zakupionych środków do produkcji, np. nawozów,
• rejestr zwierząt, pasz, wypasu, pielęgnacji i leczenia zwierząt,
• rejestr sprzedaży produktów roślinnych i/lub zwierzęcych.

Jakie korzyści?

Posiadacze certyfikatu rolnictwa ekologicznego mogą sprzedawać produkty ze znakiem towarowym „produkt rolnictwa ekologicznego”, mają prawo do zbywania ich po wyższych cenach, a także do dodatkowych dopłat w ramach działania Rolnictwo ekologiczne.

W artykule zawarte są w skrócie tylko podstawowe informacje na temat przestawiania gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji. Po szczegóły zapraszamy do naszych specjalistów zarówno w Centrali w Modliszewicach, w Oddziale w Sandomierzu, jak i w Powiatowych Zespołach Doradztwa Rolniczego ŚODR.

Joanna Stefańczyk

 Źródło:

• gov.pl/web/arimr/dzialanie-11-rolnictwo-ekologiczne2
• kalendarzrolnikow.pl/10187/jak-zostac-rolnikiem-ekologicznym
• europa.eu/info/food-farming-fisheries/farming/organic-farming/becoming-organic-farmer_pl