Materiał siewny powinien być zdrowy, wysokiej jakości

Jakość materiału siewnego ma bardzo duże znaczenie dla ilości i jakości zebranego plonu. Ważny jest także dobór odmian, która powinna cechować się wysokim plonowaniem oraz wysokim stopniem odporności na choroby zbóż.

Zdrowotność nasion jest bardzo ważnym zagadnieniem, ponieważ przez ziarniak mogą przenosić się groźne choroby zbóż, takie jak:

• fuzarioza zbóż;
• śnieć cuchnąca;
• śnieć karłowa;
• pleśń śniegowa;
• głownia pyląca; 
• głownia zwarta;

Ważną chorobą atakującą głównie żyto i pszenżyto, jest:

• sporysz zbóż i traw

W ostatnich latach zaobserwowano większe nasilenie chorób wirusowych zbóż np.

• żółtej karłowatości jęczmienia

Kilka z wymienionych chorób ma duże znaczenie, ponieważ ich masowe wystąpienie dyskwalifikuje ziarno na cele spożywcze i paszowe.

Fuzarioza zbóż

Najczęściej występuje na zbożach ozimych. Choroba poraża różne części rośliny - siewki, liście, kłosy. Najgroźniejsza jest fuzarioza kłosów, ponieważ powoduje zanieczyszczenie zbóż mykotoksynami, które są bardzo szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Śnieć cuchnąca

Powodowana jest przez grzyb Tilletia caries. Kłosy mają niebieskozielone zabarwienie, ziarna są wypełnione brunatnym pyłem. Grzyby Tilletia caries wydzielają trimetyloaminę, mykotoksynę groźną dla ludzi i zwierząt.

Śnieć karłowa

Poraża głównie pszenicę. Jej objawy to bardzo silne krzewienie, słaby wzrost, drobne twarde ziarniaki. Straty plonu mogą sięgać nawet 50%.

Sporysz zbóż i traw

Atakuje najczęściej żyto i pszenżyto. Najbardziej narażone jest żyto heterozyjne. Zamiast ziarniaków wytwarzane są sklerocja, których zawartość (alkaloidy) jest szkodliwa dla ludzi i zwierząt. Może powodować zatrucia.

Materiał siewny kwalifikowany jest wolny od chorób przenoszonych przez nasiona. Prowadzona jest kontrola polowa i laboratoryjna, tylko zdrowe nasiona mogą być kierowane do sprzedaży. Integrowana ochrona roślin dąży do optymalnego zużycia środków ochrony roślin. Zabiegi wykonuje się, jeśli choroby występują w dużym nasileniu po przekroczeniu progów szkodliwości. Zdrowy materiał siewny i odmiany o wyższej odporności na występujące w zbożach choroby to podstawa integrowanej ochrony i dobrego plonowania.

Przy wyborze odmian do uprawy należy poznać charakterystykę danej odmiany, które są publikowane na stronach internetowych COBORU oraz firm nasiennych. Prowadzone doświadczenia PDO oraz dostępne wyniki tych doświadczeń, oceny porażenia chorobami oraz plonowanie pomogą wybrać bardziej odporna odmianę. W integrowanej ochronie roślin duże znaczenie ma płodozmian. Odpowiedni płodozmian i technologia uprawy również zmniejszają nasilenie chorób. Integrowana ochrona i zrównoważone nawożenie pozwalają uzyskać wyższe plony przy niższych kosztach i wyższą opłacalność produkcji. Co roku firmy nasienne rejestrują kilkadziesiąt nowych odmian zbóż ozimych i jarych. Postęp biologiczny jest najbardziej przyjazną środowisku metodą wzrostu plonów (zielona intensyfikacja).

Krzysztof Domagała