Ludowe nazwy tego warzywa to: kozłek sałatka, rapontyka, rapunkuł, rapunkuł jarzynowy, raszpanka, roszponka warzywna, roszpunka, sałatka. Roszponka posiada prosto wzniesioną łodygę o wysokości 5 - 20 cm, w górnej części rozgałęzioną. Łodyga jest naga, jedynie krawędzie są lekko owłosione. Liście roszponki są odziomkowe o łopatkowatym kształcie - tworzą rozetę. Górne liście natomiast są lancetowato zaostrzone. Kwiaty mają barwę niebieską i są zebrane w główki na wierzchołkach rozgałęzionych pędów. Owoce są nieregularnie okrągłe, spłaszczone z boku o długości 1,5 - 2,8 mm. W środku posiadają silnie zgrubioną komorę nasienną i dwie komory płone.
W warunkach naturalnych roszponka kwitnie od lipca do sierpnia. Jest to roślina jedno- lub dwuletnia. Należy do rodziny kozłkowatych, pochodzi z terenów Eurazji oraz Afryki Północnej. W Polsce roszponka występuje nie tylko jako roślina uprawna, ale również w warunkach naturalnych, gdzie jest rośliną ruderalną - porasta rowy czy przydroża. Może również zachwaszczać pola uprawne. W naszym kraju uprawa tego warzywa jest mało rozpowszechniona ze względu na niskie plony. Najczęściej uprawiana bywa amatorsko. W krajach Europy Zachodniej jest warzywem znacznie bardziej rozpowszechnionym i częściej spotykanym, ponieważ dostępna jest w okresie późnojesiennym i zimowym, gdy na rynku jest deficyt zielonych warzyw. Liście roszponki użytkowane są zimą tak jak liście sałaty głowiastej. Są kruche i pozbawione goryczy, ciemnozielone, o lekko orzechowym smaku.
Roszponkę uprawia się zazwyczaj jako późnojesienny i zimowy poplon. Jest mrozoodporna, jednak do uprawy należy wybierać stanowiska nasłonecznione i osłonięte. W naszym klimacie zimuje w gruncie bez przykrycia. Nie posiada specjalnych wymagań w stosunku do gleby czy nawożenia, dlatego doskonale rośnie w warunkach uprawy ekologicznej. Najlepiej rośnie na glebach żyznych, nie za suchych i nie zakwaszonych (pH 6 - 7). Uprawa roszponki może być korzystna po warzywach uprawianych w drugim roku po oborniku. Pod uprawę roszponki gleby nie należy nawozić. Jeśli jednak pod uprawę tego warzywa przeznaczamy słabsze stanowiska, wówczas można zastosować nawożenie w ilości 2 - 3 kg NPK na 100m2 w stosunku 2:1:2. Połowę zalecanej dawki nawozów należy zastosować przedsiewnie, a drugą część trzy tygodnie po wschodach. Ponieważ jest to warzywo o płytkim systemie korzeniowym uprawa gleby powinna być bardzo staranna. Wierzchnią warstwę gleby należy wyrównać. Ponieważ nasiona są bardzo drobne, na powierzchni gleby nie powinno być brył i resztek pożniwnych. Roszponkę można uprawiać po wszystkich warzywach, z wyjątkiem ogórków i szpinaku.
Siać roszponkę można przez cały rok. Uprawiana jest z siewu nasion wprost do gruntu. Najczęściej wysiewana bywa w lipcu na zbiór jesienny lub od września do października na zbiór zimowy i wczesnowiosenny. Nasiona wysiewać należy w rzędy co 15 cm w ilości 6 g/10m2 nie głębiej niż na 1 - 1,5 cm. Ponieważ nasiona są bardzo drobne dla ułatwienia wysiewu można je wymieszać z piaskiem. Zabiegi pielęgnacyjne skupione są wokół odchwaszczania, spulchniania gleby oraz przerywania zbyt gęsto rosnących roślin. Roszponkę zbiera się po około 80 - 90 dniach od siewu (zależy od przebiegu pogody). Dla ułatwienia zbioru, który może trwać całą zimę, należy okryć zagony włókniną, słomą lub liśćmi. Zbiór polega na wycinaniu całych roślin tak jak szpinak lub na obrywaniu poszczególnych liści. Plon z jednego ara to 50 - 60 kg zielonej masy. W doborze znajduje się kilka odmian roszponki: roszponka zwyczajna, roszponka ulepszona o większych rozetach, Etampes (o ciemnych, błyszczących i malutkich liściach), Deutscher Gewohnlicher (żółtozielone, podłużne liście). Jeśli wiosna jest ciepła i słoneczna rośliny z uprawy zimowej łatwo wybijają w pędy nasienne i dlatego zbiory powinny być wykonane w marcu. Podczas chłodnej wiosny zbiory można przedłużać na kwiecień.
Roszponka zawiera wiele cennych związków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Między innymi zawiera witaminy: C, B, A, wapń, żelazo, potas oraz fosfor. Spożywanie roszponki wpływa korzystnie na pracę układu nerwowego z uwagi na zawartość żelaza. Ważnym składnikiem jest również potas, którego w tym zielonym warzywie jest tak dużo jak w pomidorach. Potas korzystnie wpływa na pracę serca i układu krążenia. Z roszponki najczęściej robi się sałatki. Spożywanie jej na surowo jest najlepszą metodą na wykorzystywanie wszystkich składników pokarmowych.
Marta Ośka