Ostatki, zapusty, kusaki… Obrzędy i zwyczaje w tradycji ludowej

W tradycji ludowej karnawał to czas wypełniony gwarem, muzyką i śpiewem. Szczególnie hucznie obchodzone były ostatki, nazywane w różnych regionach: zapusty, kusaki czy mięsopusty. Rozpoczynał je Tłusty Czwartek. W tym dniu przygotowywano pączki, faworki, spożywano mięso i inne tłusty specjały. I tak aż do Środy Popielcowej rozpoczynającej okres Wielkiego Postu.

Wieś w okresie karnawału tętniła życiem. Był to czas wesel, zabaw i śpiewu. Bawili się wszyscy, a młodzi zwłaszcza w ostatni wtorek przed Środą Popielcową. Chodzący po wsi zapustni przebierańcy płatali figle, a odgrywane przez nich scenki miały zwiastować odrodzenie przyrody i zapewnić szczęście domownikom. Na wsi mięsopust świętowano głównie w karczmie, gdzie przy skocznej muzyce zabawa trwała do późnej nocy. Ucztowano zajadając bliny, racuchy, ciasto nadziewane słoniną i smażone na smalcu, popijając dla humoru mocnymi trunkami.

Koniec zapustnych zabaw oznajmiało wtargnięcie do karczmy chłopca trzymającego rybi szkielet albo zawieszonego na kiju śledzia. Przypominał, że nastaje czas postu, ciszy i spokoju. Od tej pory w kuchni gościł żur z żytniej mąki, ziemniaki i śledzie.

Tegoroczne ostatki, czyli ostatni tydzień zabawy karnawałowej, rozpoczyna się w Tłusty Czwartek, 11 lutego i trwa do wtorku poprzedzającego Środę Popielcową - 16 lutego. Aby tradycji stało się zadość, warto przygotować coś „tłustego” nie licząc zjedzonych kalorii. Może tradycyjne pachnące pączki albo chrupiące rozpływające się w ustach faworki, czy mniej pracochłonne ale równie pyszne serowe pączusie.

Faworki albo chrust - jak kto woli

Składniki

• 2 szklanka mąki pszennej
• cztery żółtka
• pięć łyżek gęstej, kwaśnej śmietany (może być jogurt naturalny typu greckiego)
• płaska łyżeczka proszku do pieczenia
• łyżka spirytusu lub 2 łyżki wódki (albo łyżka octu)
• szczypta soli
• 0,5 łyżeczki cukru
• cukier puder do posypania
• smalec lub olej do smażenia

Sposób wykonania

Mąkę połączyć z solą, cukrem i proszkiem do pieczenia i cukrem, wymiesza. Dodać żółtka, śmietanę i wódkę. Wyrobić dokładnie do połączenia składników. Uformować kulę, następnie rozpłaszczyć ciasto - można zbić wałkiem. I tak kilka razy. Dzięki zbijaniu ciasto będzie jednolite i elastyczne, a po usmażeniu z dużą ilością bąbelków. Podzielić ciasto na dwa lub trzy kawałki, kolejno każdy rozwałkować cienko na lekko oprószonej mąką stolnicy. Pokroić w paski ok. 3 cm szerokie i 10 cm długie. Na środku każdego paska zrobić podłużne nacięcie nożem i przełożyć przez nie końcówkę faworka. Można też zrobić faworki w kształcie róży, wycinając trzy koła różnej wielkości, nakładając je na siebie od największego do najmniejszego i lekko dociskając środek. Faworki smażyć w głębokiej patelni lub garnku, na średnio rozgrzanym tłuszczu. Najlepiej wrzucić na próbę kawałek ciasta. Jeśli szybko wypłynie, to znaczy, że tłuszcz jest dobrze rozgrzany. Smażyć krótko, na złoty kolor z każdej strony. Po usmażeniu odsączyć na papierowym ręczniku i obsypać cukrem pudrem.

Anna Michalska

Faworki [fot. Anna Michalska]

Faworki

Faworki

Faworki

Faworki

Faworki

Faworki