Świętokrzyscy rolnicy z wizytą w holenderskich gospodarstwach opiekuńczych

Relacja z wyjazdu studyjnego w ramach operacji pn. "Gospodarstwa opiekuńcze jako alternatywna forma rozwoju gospodarstw świętokrzyskich - dobre przykłady funkcjonowania gospodarstw opiekuńczych w Holandii i Polsce".

Operacja realizowana jest przez Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach jako jednostkę koordynującą Sieć na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR) w województwie świętokrzyskim w ramach Planu Operacyjnego KSOW na lata 2018-2019 w zakresie SIR.

Od 10 do 14 września 2018 r. 22 osoby, w tym rolnicy, doradcy działu rozwoju obszarów wiejskich oraz przedstawiciele Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Kielcach wzięły udział w wyjeździe studyjnym do Holandii pn. Gospodarstwa opiekuńcze jako alternatywna forma rozwoju gospodarstw świętokrzyskich - dobre przykłady funkcjonowania gospodarstw opiekuńczych w Holandii i Polsce. W programie wyjazdu zaplanowano 5 wizyt w gospodarstwach opiekuńczych w Holandii i 2 wizyty w gospodarstwach agroturystycznych uczestniczących w projekcie realizowanym przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie pn. „Zielona opieka”. Miejscem docelowym grupy był hotel Campanile Amersfoort przy parku biurowym De Brand. Opiekunem merytorycznym w Holandii był Kees Manintveld doradca ds. rozwoju obszarów wiejskich, w tym rolnictwa opiekuńczego.

Pierwszym punktem programu było spotkanie z Keesem, który omówił program zaplanowanych wizyt w gospodarstwach opiekuńczych na terenie Holandii oraz przeprowadził wykład wprowadzający na temat rolnictwa społecznego w Holandii. Następnie odbyła się wizyta w gospodarstwie opiekuńczym De Kleine Weide Blommendal (Mała łąka). Na farmie opieki - jak podkreślała jej właścicielka - oferowana jest opieka dzienna osobom głównie dorosłym z problemami psychiatrycznymi, po wylewach i uzależnionym. W tygodniu mają około 55 podopiecznych. Ważnym elementem pobytu podopiecznego na farmie jest jego aktywność fizyczna, wszyscy wykonują tu drobne prace pod opieką wolontariuszy i stażystów w zależności od swoich zainteresowań, możliwości zdrowotnych i sprawności fizycznej. Stąd do dyspozycji podopiecznych stworzono duży ogród warzywny, warsztat stolarski, są też drobne zwierzęta gospodarskie. Mają miejsce do wspólnego bycia razem, wspólnego jedzenia posiłków przygotowanych na bazie warzyw uprawianych ekologicznie na farmie, relaksu i odpoczynku etc. Właściciele farmy prowadzą również działalność turystyczną - posiadają mini camping na łące przylegającej do gospodarstwa, natomiast w zaadoptowanej oborze, gdzie kiedyś stały krowy oferują nocleg ze śniadaniem (Bed & Breakfast). Gospodarstwo posiada certyfikat Federacji gospodarstw opiekuńczych, który wydawany jest na trzy lata. Aby uzyskać jego przedłużenie na kolejny okres gospodarstwo musi być poddane audytowi zewnętrznemu , niezależnie od tego co roku musi dokonywać samooceny w formie raportu, który jest przesyłany do Federacji w celach monitoringu spełnienia odpowiednich standardów. Zarówno Kees jak właścicielka gospodarstwa zwracali uwagę na procedury jakie obowiązują w Holandii dla gospodarstw opiekuńczych np. posiadanie odpowiednich kwalifikacji przez właścicieli (minimum jedna osoba z domowników ma mieć wyższe wykształcenie), ukończone kursy na opiekunów, pierwszej pomocy oraz poddanie się licznym kontrolom.

Drugim wizytowanym gospodarstwem była ekologiczna farma mleczna, gdzie było 100 krów w tym 60 krów mlecznych. Krowy przebywały na rozległych łąkach przylegających do farmy, specjalną drogą wytyczoną przez elektrycznego pastucha przemieszczały się do dużej nowoczesnej obory, gdzie dokarmiane były paszą oraz gdzie odbywał się udój. Właściciele od 2005 roku rozpoczęli działalność jako gospodarstwo opiekuńcze De Henricus Hoeve (gospodarstwo u Henryka). Oferują usługi opiekuńcze m.in. dla osób niepełnosprawnych i starszych w trybie opieki dziennej. Przyjmują 14 osób w ciągu dnia w godzinach od 10 do 16. Posiadają 3 osoby personelu stałego oraz wolontariuszy i stażystów. Do podjęcia działalności opiekuńczej skłoniła ich pogarszająca się sytuacja na rynku mleka (za 1 l mleka ekologicznego otrzymują oni 48-49 eurocentów).

Trzeci dzień pobytu w Holandii rozpoczął się od wizyty w miejscowości Baambrugge w prowincji Utrecht w gospodarstwie opiekuńczym Lindenhoff Open Tuin BV (Otwarty ogród). To rodzinna firma działająca jako spółka, w której jeden z członków rodziny jest rolnikiem i posiadaczem tego gospodarstwa. Powstało w 2006 roku. Przebywa tu do 30 osób dziennie, głownie z problemami psychicznymi oraz uzależnionych od narkotyków i alkoholu, dla których terapią jest praca. Gospodarstwo specjalizuje się w uprawie warzyw, ziół i kwiatów, które dostarczane są w fazie wczesnej dojrzałości do ekskluzywnych restauracji. Część upraw jest w gruncie, część w tunelach foliowych. Oprócz pracy w ogrodzie dla przebywających tu podopiecznych oferowane są zajęcia przy zwierzętach, głównie trzodzie chlewnej oraz kurach, owcach i koniach. Celem, jaki sobie postawili jest, aby życie tych ludzi stało się lepsze, pełne radości. Chcą dać każdemu przestrzeń do bycia sobą, starają się by uczestnicy odkryli swoje talenty i by doświadczyli nowego uznania dla siebie. Wszystkie prace w gospodarstwie - zarówno w ogrodzie jak i przy zwierzętach - oraz nadzór nad gospodarstwem wykonywane są przez klientów - podopiecznych.

Kolejnym miejscem była miejscowość Barneveld i gospodarstwo opiekuńcze Paradijs Boerderij (Raj). Właściciele prowadzą gospodarstwo od 12 lat, zaczynali od opieki w weekendy dla 6 dzieci z autyzmem. Obecnie opiekują się 145 osobami - głownie dziećmi autystycznymi, ludźmi starszymi z demencją oraz osobami upośledzonymi w stopniu lekkim. Przyjmują średnio 25 osób na dzień. W gospodarstwie pracuje 60 wolontariuszy, 30 stażystów oraz 22 osoby personelu stałego. Drugim nierozłącznym filarem ich działalności jest farma ekologiczna o pow. 16,5 ha, gdzie uprawiają około 40 gatunków warzyw i owoców, w tym truskawki, hodują zwierzęta - głównie trzodę chlewną, bydło, oraz 9000 kur niosek rasy "Bovans Brown". W gospodarstwie znajduje się sklep czynny 6 dni w tygodniu z produktami wytworzonymi z własnych surowców (przetwory owocowe i warzywne, mięso, wędlina podsuszana, jajka). Podopieczni pomagają w różnych czynności w gospodarstwie w zależności od swoich potrzeb, zainteresowań, sami wybierają czym się chcą zająć np. karmieniem zwierząt i ich opieką, pakowaniem jaj, pomocą w przygotowaniu ciepłego posiłku, zbieraniem owoców, czy majsterkowaniem w specjalnie stworzonej dla podopiecznych stolarni. Dochód jaki osiągają z prowadzenia gospodarstwa opiekuńczego i farmy ekologicznej kształtuje się w proporcjach 50/50.

W czwartym dniu pobytu w Holandii i zarazem ostatnim punktem programu była wizyta na farmie Genneper Hoeve w Eindhoven o 300-letniej tradycji. Jego obecni użytkownicy prowadzą gospodarstwo ekologiczne o powierzchni ponad 100 ha, grunty dzierżawią od gminy. Farma zajmuje się produkującą żywności ekologicznej, uprawia się tu warzywa metodą biodynamiczną oraz hoduje zwierzęta, a produkty z farmy sprzedawane są we własnym sklepie. Ekologiczne mleko przerabiane jest tu na ser farmerski, do którego używana jest podpuszczka pochodzenia roślinnego, stąd cieszy się on dużym powodzeniem wśród wegetarian. Gospodarstwo prowadzi działalność edukacyjną, współpracuje z instytucją opiekuńczą / stowarzyszeniem De Seizoen (Pory roku) dla którego tworzy miejsca pracy zatrudniając osoby z niewielkim upośledzeniem umysłowym - dla których praca jest formą terapii.

Ostatnim miejscem wizyty studyjnej było woj. kujawsko-pomorskie gdzie mieliśmy okazję poznać polskie próby tworzenia gospodarstw opiekuńczych na przykładzie doświadczeń holenderskich, których realizacji podjął się Kujawsko Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie w ramach pilotażowego projektu pn. Zielona opieka, finansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego. Wizytowaliśmy dwa gospodarstwa - Toskanię Kociewską w Bochlinie i Gospodarstwo agroturystyczne Zofii Kulczyk w Bysławiu. Jak podkreślali właściciele gospodarstw, udział w projekcie był wielkim wyzwaniem i szkołą życia. Przeszli kilkumiesięczny kurs przygotowawczy na opiekuna społecznego, przygotowanie psychologa do podjęcia się przedsięwzięciu, uzyskali wsparcie wolontariuszy, zatrudnienie 1 członka rodziny oraz inną pomoc organizacyjną w ramach projektu. Uczestnicy wyjazdu wzięli także udział w wykładzie nt. „Zielona opieka - doświadczenia w organizacji gospodarstw opiekuńczych w kujawsko-pomorskim. Perspektywy na przyszłość”. Wszyscy uczestnicy byli pod wrażeniem wizytowanych gospodarstw, szczególnie Toskanii Kociewskiej, będącej przykładem innowacyjnego przedsiębiorstwa społecznego zajmującego się działalnością rekreacyjno-edukacyjno-terapeutyczną, gdzie jedną z działalności jest przywracanie do wspólnoty społecznej osób wykluczonych, uzależnionych od alkoholu i narkotyków, które kierowane są do ich gospodarstwa przez MOPS-y. Zwykle przebywa u nich od 6 do 7 osób. Realizują również projekty (np. z samoobrony), gdyż działają jako fundacja - organizacja pozarządowa (NGO).

W seminarium podsumowującym wyjazd studyjny, które odbyło się w drodze powrotnej do domu - już w autokarze, każdy uczestnik mógł się wypowiedzieć na temat programu wyjazdu, oczekiwań związanymi z pobytem w Holandii oraz podzielić się pomysłem wykorzystania zdobytych doświadczeń do nowych wyzwań jakie stoją przed gospodarstwami świętokrzyskimi w ramach rolnictwa społecznego.

Teresa Wąsik

Projekt realizowany w ramach Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR).
Projekt opracowany i realizowany przez Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach.
Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej
„Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.