W runi łąk i pastwisk

W bogatych zbiorowiskach użytków zielonych, poszczególne gatunki roślin przemieszane są ze sobą i tworzą wyjątkowe środowiska. W runi, zależnie od gleby, uwilgotnienia i intensywności nawożenia, mogą występować:

• trawy wysokiej wartości: kostrzewa łąkowa, kostrzewa trzcinowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, wyczyniec łąkowy, festulolium, rajgras wyniosły, stokłosa bezostna, wiechlina łąkowa, życica trwała, kostrzewa czerwona rozłogowa, mietlica biaława,
• trawy niskiej wartości: kłosówka miękka, kłosówka wełnista, śmiałek darniowy, bliźniczka psia trawka, szczotlicha siwa i inne;
• rośliny motylkowe drobnonasienne - koniczyna biała, koniczyna łąkowa, koniczyna białoróżowa, komonica rożkowa, komonica błotna.

 
Przykłady runi

Obok traw i motylkowatych, występują różne gatunki dwuliścienne, wśród, których odnaleźć można typowe chwasty, jak również rośliny zwane ziołami. Ogólnie wyodrębnia się dwie grupy chwastów:

• bezwzględne, jednoznacznie szkodliwe dla jakości pasz,
• względne, czyli rośliny, które obecne w runi w niewielkich ilościach są komponentami pożądanymi, tzw. ziołami.

Zioła pastewne wpływają na smakowitość zielonki i poprawiają jej skład chemiczny oraz wartość pokarmową. Na właściwie prowadzonych użytkach ich udział nie powinien być większy niż 10 - 20 %, chociaż proporcje te bywają różne i zależą od wielu czynników siedliskowych. Ich rola w tych zbiorowiskach jest ogromna. Przyczyniają się do zwiększenia zawartości makro - i mikroelementów w paszy, zawierają substancje wpływające na trawienie i związki hormonalne, które poprawiają kondycję zwierząt, stymulują czynności gruczołów rozrodczych, wzmagają laktację. Do pożądanych domieszek ziołowych w runi trawiastej należą: krwawnik pospolity, babka lancetowata, kminek, biedrzeniec mniejszy, przywrotnik pospolity, krwiściąg lekarski, mniszek lekarski, szałwia łąkowa i inne. I tak, na przykład:

• krwawnik pospolity zawiera olejki eteryczne, które działają pobudzająco na przemianę materii i zapobiegają stanom zapalnym przewodu pokarmowego,
• olejki eteryczne występujące w kminku, kolendrze, pokrzywie pobudzają gruczoły mleczne krów do wydzielania mleka,
• olejki tymianku, mięty, macierzanki, majeranku, szałwi, tomki wonnej i nostrzyku ułatwiają i przyspieszają proces trawienia,
• krwiściąg lekarski, kminek, krwawnik, przywrotniki, mniszek pospolity zapobiegają nadmiernemu wytwarzaniu się gazów w przewodzie pokarmowym, czyli wzdęciom u bydła i kolkom u koni,
• krwawnik pospolity ma szerokie spektrum korzystnego oddziaływania na zwierzęta, stymuluje przemianę materii i krążenie krwi,
• mniszek w umiarkowanych ilościach jest cennym ziołem pastwiskowym o wszechstronnym działaniu, zwłaszcza mlekopędnym.

Zioła w odpowiedniej ilości powodują, że pasza jest apetyczna i aromatyczna, ale należy pamiętać, że udział ziół w runi decyduje o tym, czy zaliczymy je do chwastów czy do pożądanych komponentów szaty roślinnej danego środowiska.

Inaczej jest, jeżeli w runi zaobserwujemy nadmierną ilości roślin niepożądanych, co jest wynikiem niekorzystnych zmian w siedlisku i wskazuje na proces degradacji użytku.

Do chwastów uciążliwych, grubołodygowych, silnie drewniejących, utrudniających zbiór należą: barszcz zwyczajny, szczawie (tępolistny, kędzierzawy), ostrożenie (błotny, polny, warzywny), śmiałek darniowy, sity, turzyce, pasożyty i półpasożyty (kanianka, świetliki, szelężniki).

Przykład runi zachwaszczonej

Szczególnie groźną grupę stanowią chwasty niebezpieczne dla zdrowia zwierząt, zatruwające zarówno paszę zieloną, jak i siano i kiszonkę: szalej jadowity, szczwół plamisty, zimowit jesienny, tojady, kropidło wodne, wilczomlecze, ciemiężyce - najbardziej trujące. Do grupy roślin zatruwających paszę zieloną oraz siano należą: skrzyp błotny i skrzyp bagienny. Natomiast rośliny niebezpieczne w paszy zielonej to: jaskry, zwłaszcza ostry, ziarnopłon wiosenny, pełnik europejski, zawilec gajowy. Do najmniej niebezpiecznych należą: szelężniki, knieć błotna, rzeżucha łąkowa. Szkodliwe związki, wytwarzane w ich organach, mogą u zwierząt wywoływać szereg schorzeń, jak również wpływać na jakość produktów zwierzęcych. Jednak nadmienić należy, że spośród trujących roślin łąk i pastwisk największe znaczenie praktyczne mają gatunki: skrzyp błotny, zimowit jesienny ( w rejonach masowego występowania ), jaskry i inne jaskrowate (bardzo rozpowszechnione, ale w sianie zupełnie nieszkodliwe), wilczomlecze. Ponadto kanianka, w razie silnego pojawienia się, zatruwa paszę. Podobnie jak szelężniki.

W celu eliminacji chwastów z runi należy między innymi usunąć agrotechniczne przyczyny zachwaszczenia. Może być to przywrócenie właściwych stosunków wodno-powietrznych, uzupełnienie niedoborów składników pokarmowych w glebie przez nawożenie, regulacja odczynu gleby poprzez wapnowanie itd.

Jeżeli zabiegi pratotechniczne nie przynoszą pożądanych efektów można zastosować herbicydy.

Krystyna Chrabąszcz