Obowiązek utrzymania obszarów proekologicznych (obszary EFA) dotyczy rolników posiadających ponad 15 ha gruntów ornych. Wymóg ten zobowiązuje rolnika do przeznaczenia powierzchni odpowiadającej 5% powierzchni gruntów ornych na obszary EFA. Od roku 2018 w obszarach uznawanych za EFA wprowadzono zmiany.
Do obszarów proekologicznych rolnicy mogą zaliczyć następujące elementy:
1) grunty ugorowane - na których w okresie od 1 stycznia do 31 lipca w danym roku nie jest prowadzona produkcja rolna - po tym terminie może przywrócić do produkcji.
Na ugorach w ramach EFA obowiązuje:
- zakaz stosowania środków ochrony roślin;
- zakaz wysiewu i uprawy gatunków roślin na cele produkcyjne, w tym zakaz wypasu i koszenia;
- możliwość siewu mieszanki nasion dzikich kwiatów w celu utworzenia zielonej pokrywy glebowej do celów różnorodności biologicznej.
2) elementy krajobrazu:
- drzewa będące pomnikami przyrody;
- oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m2;
- rowy których szerokość nie przekracza 2 m;
- żywopłoty, pasy zadrzewione, których szerokość wynosi 10 m - elementy te nie mogą stanowić części lasu;
- zadrzewienia liniowe, których drzewa posiadają średnicę korony wynoszącej przynajmniej 4 m; odległość między koronami drzew nie powinna przekraczać 5 m. Elementy te nie mogą stanowić części lasu;
- rowy - otwarte cieki wodne służące do nawadniania lub odwadniania, z wyłączeniem kanałów wykonanych z betonu.
Zmiana polega na zaliczeniu do EFA elementu o maksymalnej szerokości 10 m;
- pojedyncze drzewa o średnicy korony minimum 4 m;
- zagajniki śródpolne obejmujące drzewa, krzewy lub kamienie.
Zmiana polega na zaliczeniu do EFA elementu o maksymalnej wielkość 0,3 ha z obiektów nie większych niż 0,5 ha. Elementy te nie mogą stanowić części lasu;
- oczka wodne - zmiana polega na zaliczeniu do EFA elementu o maksymalnej wielkość 0,3 ha z obiektów nie większych niż 1 ha np. gdy mamy oczko wodne o powierzchni 0,4 ha to do EFA kwalifikujemy maksymalnie 0,3 ha. Zbiorników z betonu lub tworzywa sztucznego nie uznaje się za obszar proekologiczny. W przypadku, gdy oczko wodne otacza roślinność nadbrzeżną, do powierzchni oczka wodnego wliczana jest strefa z roślinnością nadbrzeżną.
3) strefy buforowe i miedze śródpolne - elementy te zostały połączone w jedną kategorię - w tym strefy buforowe na trwałych użytkach zielonych, pod warunkiem, że różnią się one od przylegającej kwalifikującej się powierzchni użytków rolnych, o szerokości ustanowionej:
- w ramach norm DKR (przynajmniej 5 m, 10 m lub 20 m) pod warunkiem, że będą spełniać kryteria obszaru proekologicznego (tzn. zakaz prowadzenia produkcji) oraz
- inne strefy buforowe i miedze śródpolne o szerokości nie mniejszej niż 1 m i nie większej niż 20 m.
Na strefach buforowych i miedzach nie może być prowadzona produkcja rolna niemniej jednak wypas lub koszenie na tych obszarach są możliwe, pod warunkiem, że można je odróżnić od przyległych użytków rolnych.
4) pasy gruntów kwalifikujących się do płatności wzdłuż obrzeży lasu - na pasach tych dopuszcza się zarówno prowadzenie, jak i nieprowadzenie produkcji rolnej. Decyzję w tym zakresie pozostawia się rolnikowi. W przypadku, jeśli:
- produkcja nie jest prowadzona - wówczas szerokość pasa wynosi od 1 do 20 m; dopuszcza się wypas lub koszenie, pod warunkiem, że pasy te można odróżnić od przyległych gruntów rolnych;
- produkcja jest prowadzona - szerokość pasa wynosi od 1 do 10 m. Na tym obszarze zakazuje się stosowania środków ochrony roślin i zapraw nasiennych.
5) zagajniki o krótkiej rotacji, na których:
- obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin,
- możliwe jest stosowanie nawożenia mineralnego w odpowiednich dawkach:
- w roku założenia plantacji - dawki nawozów mineralnych nie mogą przekroczyć 20 kg/ha N, 20 kg/ha P205 i 40 kg/ha K2O oraz
- w roku następującym po zbiorze roślin - dawki nawozów mineralnych nie mogą przekroczyć 80 kg/ha N, 30 kg/ha P205 i 80 kg/ha K2O.
Do zagajników traktowanych jako EFA zaliczane są gatunki drzew z rodzaju wierzba, brzoza albo topola czarna i jej krzyżówki.
Powierzchnia zagajników o krótkiej rotacji zaliczana do obszaru EFA stanowi od 2018 r. jedynie 50% powierzchni uprawianej.
6) obszary zalesione po 2008 r. w ramach PROW 2007-2013 (zalesienia na gruntach rolnych) i PROW 2014-2020, które kwalifikowały się (zapewniły rolnikowi prawo) do jednolitej płatności obszarowej w 2008 r.;
7) międzyplony lub pokrywę zieloną - w postaci:
- wsiewek traw lub wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub
- mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin - następujących grup roślin uprawnych: zbóż, oleistych, pastewnych, bobowatych drobnonasiennych, bobowatych grubonasiennych oraz miododajnych.
Powyższych mieszanek na tej samej działce rolnej nie utrzymuje się jako uprawy w plonie głównym w roku następującym po wysiewie mieszanki.
Mieszanki złożone z samych gatunków zbóż nie są uznawane za obszar proekologiczny.
Na międzyplonach utworzonych z mieszanek obowiązuje:
- zakaz stosowania środków ochrony roślin i zapraw nasiennych przez okres ich utrzymania,
- w przypadku wsiewek trawy lub wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną, zakaz ten obowiązuje od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej osiem tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.
W międzyplonie ścierniskowym wprowadzono zmianę polegającą na możliwości realizacji tego wymogu dwoma sposobami:
a) stały termin wysiewu oraz stały termin utrzymania, tj.
- wysiew - w okresie od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia;
- utrzymanie na polu - co najmniej do dnia 15 października.
b) indywidualne podejście przez rolnika tj:
- wysiew - w okresie od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia;
- utrzymanie przez (co najmniej) 8 tygodni od dnia wysiewu mieszanki. Dzień wysiewu należy wskazać w oświadczeniu złożonym do kierownika biura powiatowego ARiMR , w terminie 7 dni od dnia wysiewu mieszanki. Jeżeli rolnik nie złoży oświadczenia do 27 sierpnia danego roku wówczas uznaje się, że rolnik wybrał wariant ze stałym terminem wysiewu i stałym terminem utrzymania.
Międzyplon ozimy:
- wysiew - w okresie od dnia 1 lipca do dnia 1 października;
- utrzymanie na polu - co najmniej do dnia 15 lutego.
8) uprawy wiążące azot (czyli rośliny bobowate) - powierzchnia zaliczana do obszaru EFA będzie stanowić 100% powierzchni uprawianej.
Na uprawach wiążących azot obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin i zapraw nasiennych.
Z obowiązku realizacji utrzymania obszarów proekologicznych zwolnione są następujące gospodarstwa:
a) w których więcej niż 75% gruntów ornych:
- jest wykorzystywany do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych,
- jest ugorowany,
- jest wykorzystywany do uprawy roślin strączkowych lub
- stanowi sumę powyższych upraw.
b) w których więcej niż 75% kwalifikujących się użytków rolnych:
- stanowi trwałe użytki zielone,
- jest wykorzystywany do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych lub
- stanowi sumę powyższych upraw.
Kucharska Małgorzata
Źródło: Materiały informacyjne MRiRW