W 2025 roku wchodzą w życie istotne zmiany dotyczące przyznawania płatności bezpośrednich w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR). Zmiany dotyczą ekoschematów oraz mechanizmu warunkowości.
Zmiany w ramach warunkowości — wprowadzenie normy GAEC 2
Zmiany w ramach warunkowości będą dotyczyć normy GAEC 2. Ochrona terenów podmokłych i torfowisk, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku. Norma ta dotyczy zakazu przekształcania i zaorywania wyznaczonych obszarów podmokłych i torfowisk. Wprowadzenie normy GAEC 2 ma na celu ochronę gleb bogatych w węgiel oraz terenów podmokłych.
W Polsce normą będą objęte obszary, na których znajdują się:
- tereny podmokłe;
- gleby organiczne o zawartości materii organicznej co najmniej 60 proc. suchej masy gleby w warstwie o miąższości co najmniej 40 cm.
Szacuje się, że powierzchnia terenów objętych normą GAEC 2 wyniesie około 146 tys. ha.
W ramach Normy GAEC 2 Ochrona terenów podmokłych i torfowisk rolnikom zakazuje się:
- przekształcania lub zaorywania trwałych użytków zielonych (TUZ) — dopuszcza się jedynie wykonanie zabiegu renowacji z zastosowaniem płytkiej uprawy gleby i podsiewu nie częściej niż raz na 4 lata;
- wydobywania torfu;
- budowy nowych rowów i instalacji drenujących do odwadniania lub odprowadzania wody z terenu;
- orania gruntów;
Grunty wyłączone z produkcji
Ekoschemat: Grunty wyłączone z produkcji zostanie rozszerzony o możliwość ubiegania się o wsparcie nie tylko do gruntów ugorowanych, ale także do gruntów ugorowanych, na których położone są nowo utworzone elementy krajobrazu.
Utworzone elementy krajobrazu obejmować będą:
- żywopłoty lub pasy gruntów zadrzewionych, które nie stanowią części lasu, przy czym do płatności kwalifikuje się nie więcej niż 10 m szerokości danego żywopłotu lub danego pasa;
- zadrzewienia liniowe, które nie stanowią części lasu;
- pojedyncze drzewa — nie więcej niż 150 sztuk na hektar;
- zagajniki śródpolne, które nie stanowią części lasu, obejmujące drzewa lub krzewy, o powierzchni nie większej niż 0,5 ha;
- rowy, w tym otwarte cieki wodne służące do nawadniania lub odwadniania, z wyłączeniem rowów wykonanych z betonu, przy czym do płatności kwalifikuje się nie więcej niż 10 m szerokości danego rowu;
- oczka wodne inne niż zbiorniki z betonu lub tworzywa sztucznego, o maksymalnej powierzchni wynoszącej 1 ha, przy czym do płatności kwalifikuje się nie więcej niż 0,5 ha danego oczka; w przypadku, gdy oczko wodne jest otoczone roślinnością nadbrzeżną, do powierzchni oczka wodnego wlicza się obszar z tą roślinnością lub
- miedze śródpolne lub strefy buforowe o szerokości nie mniejszej niż 1 m, przy czym do płatności kwalifikuje się nie więcej niż 20 m szerokości danej między lub danej strefy.
Szacowana stawka płatności (podstawowa) w kampanii 2025 roku wynosić będzie ok. 563 zł/ha.
Warunkowość społeczna
W gospodarstwach rolnych zostanie wdrożona warunkowość społeczna. Jest to mechanizm polegający na uzależnieniu wysokości wsparcia od przestrzegania wybranych przepisów z zakresu prawa pracy i zasad BHP. Spełnienie warunkowości społecznej w gospodarstwie będzie sprawdzała Państwowa Inspekcja Pracy. Jeżeli kontrola stwierdzi naruszenia warunkowości społecznej w gospodarstwie, będzie nakładana kara w ramach płatności, jaką rolnik uzyskuje.
- kara nie zostanie nałożona, jeżeli jej wysokość nie będzie wyższa niż 100 euro. Jednak w takiej sytuacji rolnik zobowiązany będzie podjąć działania naprawcze mające na celu usunięcie stwierdzonych niezgodności z wymogami warunkowości społecznej w określonym terminie;
- w ramach stwierdzonych niezgodności zmniejszenie będzie wynosić 3 proc. całkowitej kwoty płatności;
- jeżeli niezgodności będą się powtarzać, zmniejszenie będzie wynosić 10 proc.;
- w przypadku celowej niezgodności (umyślność) - co najmniej 15 proc.;
- w sytuacji umyślnego i drastycznego nieprzestrzegania przepisów możliwe będzie zastosowanie kary administracyjnej w wysokości 100 proc. całkowitej kwoty płatności;
Limity powierzchni na gospodarstwo
Od 2025 roku zostaną wprowadzone limity powierzchni na gospodarstwo dotyczące ekoschematów obszarowych, w tym wariantów i praktyk.
Łączny limit powierzchni będzie wynosił 300 ha i stanowić będzie sumę wszystkich realizowanych ekoschematów obszarowych praktyk czy wariantów. Wyjątkiem jest ekoschemat: Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych, którego ten limit nie będzie dotyczył;
Integrowana Produkcja Roślin
W ramach ekoschematu: Integrowana Produkcja Roślin zostaną ustanowione odrębne stawki płatności dla poszczególnych grup upraw, tj. sadowniczych, jagodowych, rolniczych i warzyw. Ponadto płatności nie będą przyznawane do trwałych użytków zielonych (TUZ), dla których nie ma metodyk integrowanej produkcji roślin.
Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych
Ekoschemat: Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych zostanie rozszerzony o możliwość uzyskiwania wsparcia dla gruntów znajdujących się na obszarze objętym normą GAEC 2;
Uproszczone systemy uprawy
W ramach ekoschematu: Uproszczone systemy uprawy zostanie zmniejszona liczba punktów z 4 do 3 punktów.
Wymieszanie słomy z glebą
W ramach praktyki Wymieszanie słomy z glebą zostanie zmniejszona liczba punktów z 2 do 1 punktu.
Nowa definicja TUZ
Od 2025 roku będzie obowiązywać nowa definicja trwałych użytków zielonych (TUZ), która będzie brzmieć: poprzez wskazanie, przypadku uprawy traw w siewie czystym grunt orny nie zostanie po pięciu latach przekwalifikowany na trwały użytek zielony.
Dobrostan tuczników
Zmiana w wariancie Dobrostan tuczników:
- Zwiększenie odległości siedziby stada loch z 50 km do 100 km, od których mogą pochodzić tuczniki kwalifikujące się do płatności dobrostanowej;
- Zmiana przelicznika DJP dla tuczników — obniżono współczynnik przeliczenia tuczników na DJP z poziomu 0,3 do poziomu 0,1;
Materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany
Planuje się wprowadzenie nowego ekoschematu: Materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany, który będzie polegał na uzyskaniu płatności do gruntów ornych obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny, lub kwalifikowany. Płatność będzie przyznawana do zbóż i ich mieszanek, roślin strączkowych oraz ziemniaków. Warunkiem uzyskania płatności będzie obsianie co najmniej 25 proc. powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany. Stawka płatności uzależniona będzie od zastosowanego na danej działce materiału siewnego i wyniesie dla:
- zbóż i ich mieszanek - 26,74 EUR/ha;
- roślin strączkowych - 43,37 EUR/ha;
- ziemniaków - 112,13 EUR/ha;
Stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych
Zamierza się wprowadzenie nowego wariantu ekoschematu: Stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych dlatego od 2025 roku nazwa ekoschematu to Biologiczna uprawa zamiast Biologiczna ochrona upraw, która obowiązywała. Ekoschemat ten zostanie rozszerzony poprzez wsparcie:
- do stosowania nawozowych produktów mikrobiologicznych znajdujących się na liście IUNG-PIB;
- do gruntów ornych, sadów oraz TUZ, na których są uprawiane drzewa owocowe w systemach rolno-leśnych;
- Planowana stawka płatności: 100 zł/ha;
Interwencje leśne i zadrzewieniowe
W interwencjach leśnych i zadrzewieniowych zostanie:
- rozszerzona lista gatunków i rodzajów drzew i krzewów, którymi mogą być wykonane zadrzewienia oraz systemy rolno-leśne o drzewa owocowe odmian tradycyjnych, wspierane w ramach interwencji I 8.4. - Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych;
- dodane nowe kryterium wyboru operacji, w ramach którego preferowane będą zalesienia, zadrzewienia i systemy rolno-leśne wykonane przy użyciu co najmniej 4 różnych gatunków lub rodzajów drzew lub krzewów, z czego udział drzew lub krzewów najmniej licznego gatunku, lub rodzaju spośród czterech najliczniejszych wynosić będzie co najmniej 10 proc.;
- uproszczona i przyspieszona weryfikacja wykonanych inwestycji leśnych i zadrzewieniowych przez ARiMR poprzez umożliwienie dołączania do oświadczenia o wykonaniu inwestycji kopii dowodów zakupu sadzonek oraz materiałów użytych do zabezpieczenia przed zniszczeniem drzew lub krzewów;
Małgorzata Kucharska