Pożyteczne bzygowate

2019-05-09

Owady pożyteczne w naturalny sposób pomagają nam w walce ze szkodnikami roślin uprawnych. Każda uprawa, każdy ogród przydomowy to bogaty ekosystem, w którym żyją tysiące owadów. Jednymi z nich są bzygowate (Syrphidae).

O ile wszyscy rozpoznajemy pszczołę czy biedronkę, które są naszymi sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami, to widząc bzygowate często myślimy, że mamy do czynienia z osą - gdyż właśnie je z wyglądu przypominają (paskowany odwłok pozbawiony żądła).

W Polsce możemy spotkać aż 400 gatunków przedstawicieli bzygowatych, a wśród nich m.in. trzmielówka leśna (Volucella pellucens), trzmielówka łąkowa (Volucella bombylans), bzyg brzęka (Scaeva pyrastri) lub wyrówka lśniąca (Cheilosia variabilis).

Bzygowate charakteryzują się bardzo zróżnicowaną biologią. Ze względu na sposób odżywiania się ich larwy można podzielić na fitofagi, mykofagi, saprofagi, kambiofagi i zoofagi. Larwy niektórych gatunków bzygowatych to drapieżcy, żywiący się głównie mszycami, czerwcami, drobnymi gąsienicami motyli. Z kolei wszystkie postacie dorosłe tych muchówek odżywiają się pyłkiem i nektarem kwiatowym i są wabione przez wiele roślin nektarodajnych, a w szczególności przez kwitnące selerowate (Apiaceae) oraz astrowate (Asteraceae).

Większość z bzygowatych - mszycożernych i miodówkożernych składa swoje jaja na roślinach, na których występuje duże zagęszczenie tych szkodników. Muchówki kierują się bodźcami węchowymi, wzrokowymi, po czym dokonują selekcji mszyc i miodówki. Spośród najczęściej spotykanych gatunków bzyga w Polsce jest bzyg pospolity i bzyg prążkowany

Bzyg prążkowany (Episyrphus balteatus) - podwójnie pożyteczna muchówka. Bzyg prążkowany pojawia się wyjątkowo często, chociażby na kwiatach uprawianych w naszych ogrodach. Jego ciało ma dość smukłą budowę, zwłaszcza w przypadku samców, osiąga około 1 cm. U tych ostatnich, na głowie znajdują się duże, brunatno-czerwone oczy, które stykają się ze sobą. U samic są one mniejsze i wyraźnie rozdzielone. Przedplecze jest zaokrąglone, szaro-zielonkawe, a do tego metalicznie błyszczące. Często widać też na nim jasne oraz ciemne, podłużne pręgi. Również na dolnej części przedplecza znajdująca się żółta tarczka. Odwłok koloru pomarańczowego z charakterystycznymi cienkimi, czarnymi pasami (u samic mogą się pojawiać również jasne pasy). Od drugiego pasa odchodzi w górę grubszy pasek, przypominający wzorem krzyż.

 

Bzyg prążkowany - larwa Bzyg prążkowany - owad dorosły

Bzyg pojawia się już w kwietniu i można go obserwować aż do końca października. Można go spotkać praktycznie wszędzie, zarówno w lasach (szczególnie na jego obrzeżach oraz drogach), jak również na terenach otwartych. Życie bzyga prążkowanego toczy się głównie wokół różnych kwiatów. Jak wiele innych bzygowatych, posiada umiejętność zawiśnięcia w powietrzu podobnie jak koliber, przykuwając uwagę obserwatora. Rozwój bzyga od złożenia jaja do dorosłej muchówki trwa zaledwie 25 dni. Wylęgłe z jaja larwy stają się aktywne wieczorem, żerując na kolonii mszyc.

Bzyg pospolity (Syrphus ribesii) - muchówka ta często niesłusznie nazywana jest muchą, przez to niezbyt mile widziana jest w otoczeniu ludzi. Tymczasem to bardzo pożyteczny owad. Spotkać ją można często na kwiatach. W naszych warunkach występuje od marca do listopada na licznych roślinach zielnych, drzewach i krzewach. Jej larwy odżywiają się przede wszystkim mszycami (stąd inna nazwa bzyga pospolitego - mszycówką). Długość ciała 10-11 mm. Charakterystyczny dla tej muchówki jest dosyć szybki lot, a rozróżnić można ich od innych bzyg m.in. posiadaniem rozdzielonych plam na przedpleczu. Zielonkawe albo brązowawe larwy mają na grzbiecie czerwony rysunek. Jedna larwa w czasie swego rozwoju zjada około 250 mszyc. Przepoczwarcza się w wylince trzeciego stadium larwalnego. Wylinka przybiera wtedy charakterystyczny kształt spadającej kropli wody na liściach roślin.

 

Bzyg pospolity - larwa

Obecnie w ochronie roślin zwraca się uwagę na obecność miedz i innych stanowisk dzikiej roślinności w infrastrukturze gospodarstw. Ich obecność wpływa korzystnie na liczebność pożytecznej entomofauny, w tym także bzygowatych (Syrphidae).

Małgorzata Miłek
Zdjęcia dzięki uprzejmości
dr hab. prof. UR w Krakowie Janiny Gospodarek

udostępnij
do góry