Strona główna/Świętokrzyski portal rolny/Aktualności/Rośliny bobowate źródłem azotu

Rośliny bobowate źródłem azotu

2019-01-30

Azot jest jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych. Może być on dostarczony roślinom w formie nawożenia mineralnego, nawożenia nawozami naturalnymi, a także poprzez wprowadzenie do płodozmianu roślin bobowatych - które pozostawiają dla roślin następczych azot związany biologicznie. Wzrost cen energii oraz gazu, które służą do produkcji nawozów azotowych powoduje, że stają się one coraz droższe. Wiele gospodarstw o dużej powierzchni nie utrzymuje zwierząt hodowlanych i nie posiada nawozów naturalnych. Polityka państwa (dopłaty do materiału siewnego, dopłaty do upraw niektórych bobowatych - strączkowych) sprzyja zwiększaniu powierzchni tych upraw. Rośliny bobowate obok znaczenia paszowego odgrywają ważną rolę w poprawie żyzności gleb oraz dostarczaniu roślinom azotu związanego symbiotycznie. Miedzy rośliną a bakteriami występującymi w glebie tworzą się swoiste układy symbiotyczne.

Bakterie brodawkowe w glebie (fot. K. Domagała)

Określony gatunek rośliny współpracuje z odpowiednim gatunkiem bakterii brodawkowych, np:

  • groch, bób - Rhizobium leguminosarum bv. Viciae;
  • soja - Bradyrhizobium japonicum;
  • koniczyna - Rhizobium leguminosarum bv. trifolii.

Na korzeniach roślin bobowatych powstają brodawki. W brodawkach tych zachodzi proces przemian N2 atmosferycznego do NH3, który służy potem roślinie do budowy aminokwasów i białek. Im więcej brodawek jest na korzeniach, tym więcej azotu jest dostarczane roślinom. Na intensywność brodawkowania wpływ ma odpowiednie pH gleby, dostępność fosforu, żelaza i manganu. Wskazane jest zastosowanie odpowiednich szczepionek bakteryjnych (Nitragina). Szczególnie ważne jest to w przypadku soi, która jest rzadziej uprawiana na naszych glebach. Azot związany biologicznie jest dostępny dla roślin nawet w warunkach okresowych niedoborów opadów, jest on również bezpieczny dla środowiska i powinien być wykorzystywany w uprawach ekologicznych

Ilość azotu dostępnego dla roślin po uprawie roślin bobowatych (źródło: Program azotanowy):

  • przyorane resztki pożniwne - 30 kg N/ha;
  • międzyplony - 15 kg N/ha;
  • przyorane całe rośliny:
    • łubin żółty - 74 kg N/ha;
    • seradela - 65kg N/ha.

Do chwili kiedy nastąpił rozwój przemysłu nawozowego - czyli lat 60. XX w. azot dostarczany przez rośliny bobowate był obok nawozów naturalnych głównym źródłem azotu dla roślin. W tamtych latach udział tych roślin w strukturze zasiewów dochodził do 10%. Obecnie udział roślin bobowatych w strukturze zasiewów wynosi ok 4% - to jest kilkakrotnie mniej. Rośliny bobowate praktycznie nie potrzebują azotu, a pozostawienie roślinom następczym azotu związanego biologicznie wpływa korzystnie na ilość i jakość plonów oraz pozytywnie na całe środowisko glebowe, szczególnie rozwój mikroorganizmów glebowych.

Krzysztof Domagała

udostępnij
do góry