Coraz więcej Polaków kupuje żywność tradycyjną i regionalną, tak wykazują badania przeprowadzone w 2017 roku przez Instytut badawczy ARC Rynek i Opinia. Badanie przeprowadzono na grupie ponad 500 osób i wynika z niego, że Polacy kupują żywność tradycyjną i regionalną bo smakuje lepiej od innych produktów (65 proc.), chcą wspierać polską gospodarkę (51 proc.) i chcą być świadomi tego, co jedzą (49 proc.).
Najchętniej żywność tą kupują na bazarach i u lokalnych producentów, rolników, ale najczęściej robią to w dużych sklepach sieciowych i sklepach osiedlowych. Badania potwierdzają wzrost świadomości konsumentów co spożywają, a także wzrost popularności - mody na żywność tradycyjną, czego przykładem są licznie odwiedzane przez Polaków kiermasze czy jarmarki świąteczne. W grupie produktów najczęściej kupowanych znalazły się wędliny (33 proc.), wyroby piekarnicze (24 proc.) oraz sery (20 proc.). Ponad połowa badanych (51 proc.) wskazuje na wysoką cenę żywności tradycyjnej i regionalnej, co powstrzymuje ich przed zakupem. Badani bardzo często zwracają też uwagę na problemy z dostępnością tych produktów w sklepach, w których najczęściej robią zakupy (43 proc.).
Konsumenci żywności tradycyjnej i regionalnej to najczęściej osoby młode, połowa z nich nie przekroczyła jeszcze 35 lat. W większości są to też osoby z wyższym wykształceniem i zarobkami na poziomie przewyższającym średnią krajową. Badania te dowodzą, że w Polsce rozwija się rynek żywności tradycyjnej, jest dostrzeżony przez konkurencję - producentów żywności przemysłowej i zajmuje ważne miejsce w łańcuchu żywności. Dużą rolę w rozwoju polskiego rynku żywności tradycyjnej i jej popularyzacji odegrały programy i działania informacyjne prowadzone od 2004 roku przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego oraz ośrodki doradztwa rolniczego.
Produkty regionalne i tradycyjne są traktowane w krajach Unii Europejskiej jako dobro wyjątkowe i dziedzictwo kulturowe Europy. Są bardzo ważnym elementem promocji turystycznej, a w szczególności agroturystyki. Warto przypomnieć, że UE wprowadziła system ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych wzorowany na systemie francuskim. Jest to system certyfikowania i znakowania produktów rolno-spożywczych o charakterystycznych cechach wynikających ze specyfiki regionu, w którym produkt jest wytwarzany, lub z tradycyjnego sposobu wytwarzania zgodnego z dziedzictwem kulinarnym. Producenci takich produktów mają prawo ich oznaczania odpowiednimi znakami, które świadczą o ich walorach i wyjątkowości. Są to znaki Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chroniona Nazwa Geograficzna i Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Polska wyróżnionych takimi znakami ma 40 produktów, z tego 3 z województwa świętokrzyskiego: wiśnia nadwiślanka, fasola korczyńska i śliwka szydłowska (stan na marzec 2018 r.; źródło www.minrol.gov.pl). Zgodnie z ustawodawstwem unijnym każdy kraj członkowski może również tworzyć własne systemy jakości żywności promujące żywność o wysokiej jakości, także regionalną i tradycyjną. W Polsce do takich systemów należy „Jakość Tradycja”, wyróżnia on produkty żywnościowe, które mają udokumentowaną 50-letnią tradycję wytwarzania z zachowaniem tradycyjnej receptury, surowców i technologii. Znakiem „Jakość Tradycja” wyróżnionych jest 247 produktów, z tego 27 z naszego województwa (stan na marzec 2018 r.; źródło www.produktyregionalne.pl). Ponadto od 2005 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi Listę Produktów Tradycyjnych, która ma na celu między innymi identyfikację produktów tradycyjnych oraz ich promocję. Aby znaleźć się na liście trzeba udokumentować minimum 25 lat tradycji wytwarzania produktu, którego cechy i wyjątkowa jakość wynikają z jego tradycyjnego charakteru, stanowiącego element dziedzictwa kulinarnego regionu. Województwo świętokrzyskie ma 92 produkty wpisane na listę produktów tradycyjnych (www.minrol.gov.pl). Warto podkreślić, że również na szczeblach regionów realizowane są działania służące wyróżnianiu i promocji produktów tradycyjnych. Takimi narzędziami do ich wyróżniania są np. lokalne marki. Przykładem może być tu Świętokrzyska Kuźnia Smaków, która pretenduje do marki lokalnej, posiada własny znak towarowy prawnie chroniony, którym wyróżniane są tylko produkty tradycyjne wpisane są na Listę Produktów Tradycyjnych lub te, które są laureatami konkursu Nasze Kulinarne Dziedzictwo.
Zainteresowanych produktami Świętokrzyskiej Kuźni Smaków zapraszam na www.swietokrzyskakuzniasmakow.pl.
Warto zatem sięgać po oryginalne produkty tradycyjne, które aby posługiwać się nazwą „tradycyjny” muszą udowodnić swoją tożsamość z regionem. Warto też czytać etykiety, bowiem takie produkty powinny być wytwarzane z naturalnych surowców, bez sztucznych dodatków i polepszaczy smaku oraz konserwantów.
Teresa Wąsik