„Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy” - w Umianowicach dyskutowano o realizacji projektu

2023-12-13

Projekt „Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy” to niezwykle ciekawa inicjatywa, która dąży do przywrócenia unikatowych walorów przyrodniczych tych terenów. 12 grudnia 2023 roku w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach (gmina Kije, powiat pińczowski) odbyło się posiedzenie komitetu sterującego projektu.

Spotkanie otworzył Tomasz Hałatkiewicz — dyrektor Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Przywitał on wszystkich uczestników oraz gości, a także omówił plan spotkania. Następnie głos zabrał Piotr Wilk (kierownik projektu), który przedstawił zadania w ramach realizacji projektu.

Jakie zadania zrealizowano?

Do najważniejszych zadań należała poprawa warunków hydrologicznych śródlądowej delty rzeki Nidy w Umianowicach. Cały obszar delty objęto monitoringiem, a jego wyniki pozwoliły na wypracowanie optymalnych rozwiązań hydrotechnicznych dla ratowania niezwykle cennych, zanikających siedlisk bagiennych i łęgowych. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie właściwa poprawa stosunków wodno-prawnych tego terenu, między innymi poprzez montaż sieci piezometrów, badających wahania zwierciadła wody gruntowej.

Prace, które zostały przeprowadzone na obszarze cieków i zbiorników wodnych, pozwoliły przywrócić właściwe stosunki wodne na tym terenie. Zrenaturyzowany obszar został zwrócony przyrodzie. Na skutek przywrócenia przepływu w ciekach, stały się one miejscem tarła i stałego bytowania ryb, a na obszar śródlądowej delty rzeki Nidy powrócili liczni przedstawiciele awifauny — zarówno migrujący, stale żerujący, jak również gniazdujący. Stepowiejąca kraina została na nowo zasilona w wodę i zaczęła tętnić życiem oraz soczystymi odcieniami zieleni.

W ramach projektu odtworzone zostały również lasy łęgowe, które są zbiorowiskami o najwyższej bioróżnorodności, porównywane z równikowym lasem tropikalnym. Stanowią one ważny element korytarzy ekologicznych oraz zwiększają retencję wód w dolinach rzecznych. Są również miejscem bytowania wielu unikatowych gatunków roślin i zwierząt. W celu odtworzenia zubożałych na obszarze śródlądowej delty łęgów przywrócono przepływ wody oraz dokonano nasadzeń gatunków drzew i krzewów, zarówno charakterystycznych dla tych zbiorowisk, jak i gatunków domieszkowych. Łącznie nasadzono 3500 sztuk gatunków: topoli białej, topoli czarnej, trzmieliny, czeremchy, kaliny koralowej, porzeczki czarnej, porzeczki dzikiej, bzu czarnego — na powierzchni 2,5 hektara.

Odtworzeniu poddane zostały również murawy kserotermiczne, na których prowadzono wypas owiec i kóz służący odtworzeniu tego cennego zbiorowiska. Siedliska łąkowe zostały odtworzone poprzez wypas bydła rasy Hereford, koników polskich, owiec — wrzosówki i świniarki, kozy sandomierskiej oraz bydła rasy białogrzbietej. Zakupione zostało także stado bydła - 21 krów oraz 1 buhaj rasy rodzimej -polskiej czerwonej.

Dzięki wypasowi prowadzonemu na terenie śródlądowej delty rzeki Nidy następuje zwiększenie bioróżnorodności siedlisk łąkowych oraz stwarzane są dogodne warunki do gniazdowania ptaków. W ramach projektu na bieżąco prowadzona jest czynna ochrona ptaków. Dzięki temu, że łąki są systematycznie wypasane, nastąpiło wycofanie się monokultury trzcinowisk. W połączeniu z odtworzonymi starorzeczami i zwiększonym uwilgotnieniem terenu pojawiły się dogodne warunki do gniazdowania i bytowania różnego rodzaju rzadkich gatunków ptactwa, takich jak bataliony, rycyki, krwawodzioby, czajki, krzyki.

Do działań czynnych zaliczyć należy zwiększenie liczby miejsc do gniazdowania dla bocianów białych. Wykonano 10 platform gniazdowych. Okazało się też, że teren, na którym realizowany jest projekt, cieszy się atrakcją wśród bielików.

W ramach projektu prowadzona jest również reintrodukcja (ponowne wprowadzenie na stare miejsca bytowania) i restytucja (przywrócenie do jego naturalnego środowiska istnienia gatunku lub populacji zagrożonej wyginięciem) wybranych gatunków podlegających ochronie.

Kumak nizinny — w zaprojektowanym stawie o powierzchni 10 arów wprowadzono kilka par kumaków z lokalnej i najliczniejszej populacji, a w laboratorium Ośrodka Edukacji Przyrodniczej znajduje się hodowla kumaków, które docelowo zasilą przygotowane siedlisko.
Żółw błotny — w latach 90. ubiegłego wieku był obserwowany w delcie Nidy. Proces reintrodukcji żółwia błotnego jest w trakcie realizacji. Wkrótce 150 sztuk tego gatunku zostanie umieszczonych na terenie Ośrodka do dalszego rozrodu i rozwoju.
Zatoczek łamliwy — w ramach projektu pobrano z siedliska i przeniesiono do hodowli w laboratorium populację zatoczka łamliwego, gdzie z powodzeniem jest rozmnażany. W 2022 roku przeprowadzona została pierwsza introdukcja tego gatunku - 42 osobniki do wykonanego w ramach projektu stawiku.
Skójka gruboskorupowa — to małż objęty ścisłą ochroną w Polsce. Prowadzona jest hodowla kontenerowa, która służy do podchowu larw. Do tej pory uzyskano około 10 tysięcy osobników.

Działalność ośrodka w Umianowicach

Ośrodek Edukacji Przyrodniczej stale prowadzi różnego rodzaju działalność edukacyjno-szkoleniową dla dzieci i młodzieży szkolnej z województwa świętokrzyskiego. Atutem tych zajęć jest bezpośredni kontakt z otaczającą Ośrodek przyrodą, znajdującymi się tam zwierzętami i ptakami. Organizowane są jedno- i dwudniowe warsztaty dla dzieci i młodzieży szkolnej, dla studentów, rolników i nauczycieli ze szkół. Odbyły się już plenery malarskie i wiele innych ciekawych inicjatyw. Na bieżąco prowadzona jest promocja projektu poprzez publikację folderów, kalendarzy, biuletynów promocyjno-informacyjnych zachęcających do odwiedzenia tego ciekawego miejsca.

W ramach warsztatów każdy uczestnik ma możliwość przygotować sobie własnoręcznie herbatkę, uczestniczyć w obserwacjach ornitologicznych na powstałej tuż obok wieży widokowej czy czatowni. Można również wykonać badanie wody.

Jak wszyscy wiemy bezpośredni kontakt z przyrodą i namacalne doświadczanie przyrody sprawia i dużym i małym — mnóstwo radości.

O projekcie

Projekt „Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy” - LIFE17/NAT/PL/000018, realizowany jest od 1 stycznia 2019 do 31 grudnia 2024 roku. Beneficjentem jest Województwo Świętokrzyskie — Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach, a współbeneficjentami — Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, oraz Lasy Państwowe — Nadleśnictwo Pińczów. Całkowita wartość projektu wynosi ok. 5,5 miliona euro.

Małgorzata Grudzień

Materiał przygotowano w oparciu o informacje zawarte w broszurze „Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy’’ - projekt LIFE17/ NAT/PL/ 000018.

Strona projektu: life4delta.pl

Wybrane zdjęcia dzięki uprzejmości Ośrodka Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach, fot. Wioletta Kułaga