Rokitnik zwyczajny, bo o nim jest ten artykuł, do zwyczajnych roślin z pewnością nie należy. Jest prawdziwą skarbnicą cennych substancji, mających korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Lista właściwości prozdrowotnych, odżywczych i pielęgnacyjnych rokitnika jest długa, m.in. zawiera bardzo dużo witaminy C, czym wyróżnia się na tle innych jej źródeł.
Rokitnik zwyczajny (łac. Hippophaë rhamnoides L.) należy do roślin z rodziny oliwnikowatych. Łacińska nazwa rokitnika wywodzi się od dwóch greckich słów: hippis - koń oraz pháo - błyszczący i odnosi się do czasów starożytności, kiedy karmione liśćmi rokitnika konie miały błyszczącą sierść. W Polsce nazywany jest także rokitnikiem ciernistym, a to z uwagi na ostre kolce. Inna nazwa rokitnika to - oblepicha, a to z kolei za sprawą owoców, które wręcz oblepiają pędy rokitnika. Roślina rośnie powszechnie na terenie całej Europy, przez Kaukaz, Azję Środkową, Chiny i Mongolię.
W naszym kraju jest również często spotykana, ale najczęściej występuje w obszarze nadbrzeżnym Bałtyku. W porze owocowania tj. jesiennym jest bardzo dekoracyjna z uwagi na gęsto porośnięte owoce. Ostatnimi czasy, ze względu na właściwości odżywcze i zdrowotne, wprowadzany jest do uprawy jako krzew owocowy/ozdobny/użytkowy.
Rokitnik jest niskim, rozgałęzionym krzewem lub niskim drzewem dorastającym do 6 m wysokości. Rokitnik jest rośliną dwupienną, dlatego nie zawsze możemy uzyskać owoce z rokitnika. Kwiaty męskie są liczniejsze niż żeńskie - żeńskie występują pojedynczo, męskie w pęczkach od 2 do 5 szt. Roślina jest gatunkiem wiatropylnym. Owocem jest pestkowiec, koloru od żółtego, poprzez pomarańczowy do ciemnoczerwonego. Owoce są kwaśne, czasem cierpkie w smaku, dojrzewają od sierpnia do października i utrzymują się na krzewie aż do wiosny.
Rokitnik [fot. M. Miłek]
Owoce rokitnika zawierają dużo kwasów organicznych: maleinowy, szczawiowy, jabłkowy, winowy oraz witaminy: C (od 200 - 900 mg), E, F, K, P, z grupy B (B1, B2), prowitaminę A i D. Posiadają znaczne ilości kwasu foliowego, karotenoidy (α i β karoten), antocyjany, flawonoidy, garbniki, makro i mikroelementy, m.in.: bor, żelazo, mangan, wapń, krzem. Poza tym owoce odznaczają się wysoką zawartością tłuszczów, szczególnie kwasu palmitynowego, który jest składnikiem budulcowym skóry. W medycynie ludowej używa się go do leczenia: oparzeń, odmrożeń, odleżyn, chorób skór (przebarwienia, liszaje, łysienie) czy wrzodów żołądka i dwunastnicy. W gospodarstwach domowych z owoców można robić dżemy, galaretki, soki pitne, nalewki, wina i inne przetwory.
Rokitnik dobrze rośnie na stanowiskach dobrze nasłonecznionych, lekkich, przewiewnych, o odczynie alkalicznym (pH 5,1-7,8). Rośliny źle znoszą gleby ciężkie, podmokłe, ale wytrzymują krótkotrwałe podtopienia gleby. Krzewy są wytrzymałe na mrozy, nie są natomiast odporne na suszę. Roślina wytwarza dużo odrostów korzeniowych i dzięki temu szybko się rozrasta, dlatego może być stosowana do zadarniania zboczy.
Rośliny rozmnaża się z nasion lub przez sadzonki zdrewniałe i półzdrewniałe. Rokitnik zwyczajny jest gatunkiem dwupiennym, dlatego przy sadzeniu roślin należy pamiętać o zapylaczach. Na 10 roślin żeńskich powinien przypadać 1 roślina męska. Rokitnik nie toleruje przesadzania, dlatego tylko młode rośliny można przesadzać. Nie lubi także silnego cięcia, ale wymaga wycinania odrostów korzeniowych.
Plantacje rokitnika mogą być porażane przez różne patogeny. Ze szkodników największe straty w plonie powoduje nasionnica rokitnikowa oraz skośnik rokitnikowy. Na roślinach może wystąpić także zielona mszyca rokitnikowa, motyle z rodziny zwójkowatych oraz miernikowcowatych Dużym zagrożeniem w szkółkach rokitnika stanowi szpeciel Eriophyes hippophaenus Nal, a także pordzewiacze i przebarwiacze. Natomiast z chorób duże straty powoduje fuzarioza i werticilioza. Zagrożenie stwarza także parch rokitnikowy, zgorzel pnia, czarny rak oraz kolista nekroza pędów.
Najlepsze są odmiany o długich szypułkach tj. od 1,1-10 cm, który ułatwia zbiór owoców. Ponadto dobra odmiana powinna charakteryzować się małą liczbą cierni na pędach, suchą blizną na owocu po oderwaniu szypułki. Odmiany o tzw. mokrej bliźnie nie są preferowane. Z odmian wschodnich najbardziej znane to: ‘Nivelena’, ‘Podarok Sadu’, ‘Trofimowskaja’, ‘Botaniczeskaja’, ‘Płomiennaj’, ‘Zołotoj Poczatok’, ‘Augustinka’, ‘Złotaja Rannaja’, ‘Pantelevskaja’, a z niemieckich ‘Leikora’ i ‘Hergo’.
W świetle ostatniej pandemii koronawirusem naukowcy z Korei Południowej i Chin stwierdzili, że bakterie probiotyczne wyekstrahowane z owoców rokitnika mają dużo bakterii mlekowych (L. Gasseri), które hamują aktywację puryn - źródła energii wymaganego do mutacji nowego koronawirusa. Jak widać, rokitnik może być wykorzystany nie tylko jako roślina ozdobna, ale lecznicza w leku przeciwdziałającym rozprzestrzenianiu się COVID-19 na całym świecie.
Anna Janus
Źródło: