Pastwisko - tradycja godna polecenia

Pastwiska stanowią niezwykle ważny element użytków rolnych i powinny być właściwie wykorzystane. Oprócz dostarczania wartościowej i taniej paszy objętościowej dla przeżuwaczy spełniają także funkcje zoohigieniczne.

Zielonka pastwiskowa, pobierana przez zwierzęta trawożerne jest naturalną paszą, bogatą w składniki pokarmowe, w tym sole mineralne, witaminy i inne związki wpływające korzystnie na organizm zwierzęcia. Najlepsza jest ruń o wysokości od 10 do 15 cm, zwarta, zawierająca w swej masie głównie liście. W okresie od wiosny do jesieni, zwierzęta same pobierają zieloną paszę, a przy tym korzystają ze słońca, świeżego powietrza, ruchu, łagodnego deszczu i wiatru, które usuwają kurz oraz zanieczyszczenia. Z pastwiskowego żywienia są spokojniejsze, odznaczają się dobrą kondycją i wydajnością.

Aby pastwisko było wartościowe, ruń pastwiskowa powinna charakteryzować się urozmaiconym składem, dużą gęstością, dobrą smakowitością, czyli być chętnie zjadana przez zwierzęta, odpornością na przygryzanie i udeptywanie oraz dobrym odrastaniem. Na pastwisku powinno rosnąć około 60% wartościowych traw, około 30% roślin bobowatych drobnonasiennych i nie więcej niż 10% roślin zielnych. Do najodpowiedniejszych gatunków traw, zależnie od rodzaju gleby i jej uwilgotnienia, należą: życica trwała, wiechlina łąkowa, mietlica biaława, kostrzewa czerwona, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita i kostrzewa łąkowa. Z roślin bobowatych polecana jest koniczyna biała, chętnie zjadana przez zwierzęta, dobrze plonująca oraz znosząca częste przygryzanie i udeptywanie, także koniczyna białoróżowa, komonica zwyczajna lub lucerna sierpowata. Każdy 1% udział koniczyny w runi jest równoważny nawożeniu azotem w ilości od 2 do 5 kg N/ha. Z ziół w niewielkiej ilości mogą występować takie gatunki, jak: mniszek pospolity, krwawnik pospolity, przywrotnik pasterski, babka lancetowata, kminek zwyczajny, biedrzeniec mniejszy, krwiściąg lekarski czy szałwia łąkowa.

W naszych warunkach klimatycznych ruń pastwiskowa najszybciej rośnie wiosną, szczególnie w maju, a w późniejszych miesiącach coraz wolniej. Decydującymi czynnikami zapewniającymi wzrost są: odpowiednia wilgotność gleby, następnie zasobność w składniki pokarmowe i odpowiednie użytkowanie.

Warunkiem plonowania runi na pastwisku jest stosowanie nawożenia, którego poziom zależy od składu botanicznego runi, wielkości plonów i ich jakości, a przede wszystkim od zasobności gleby w składniki pokarmowe. W celu określenia dawki nawożenia zalecane jest wykonanie analizy zasobności gleby. Należy brać również pod uwagę te ilości składników, które zwierzęta pozostawiają w odchodach. W sezonie pastwiskowym 1 krowa (SD) pozostawia na pastwisku około 30 - 50 kg N (wykorzystanie przez roślinność wynosi 30 -50 %), około 6 - 10 kg P₂0₅ i 15 -25 kg/ha K₂0.

• Nawozy azotowe wysiewa się w okresie wegetacji roślin, w miesiącach IV - VIII, zależnie od warunków siedliskowych w 3 - 5 porcjach. Wielkość pojedynczych porcji azotu stosowanych wiosną i pod kolejne odrosty, mieści się w granicach od 20 do 60 kg/ha N. Większe porcje azotu mogą pogarszać jego wykorzystanie, jakość paszy i zagrażać środowisku. Okres karencji od momentu wysiania do spasania wynosi około 3 tygodnie.
• Nawozy fosforowe można wysiewać jednorazowo wczesną wiosną lub jesienią a dawka, zależnie od zasobności gleby, mieści się w granicach 30 - 70 kg/ha P₂0₅.
• Nawożenie potasem można stosować łącznie z fosforem w terminie wczesnowiosennym lub jesiennym oraz w okresie wegetacji, po II lub IV spasieniu, koniecznie w porcjach. Pojedyncza dawka mieści się w granicach od 30 do 60 kg/ha K₂0.

Charakterystyczną cechą roślinności pastwiskowej jest możliwość nadmiernego pobierania potasu, co pogarsza jakość paszy, a zbyt wysoka jego zawartość przy jednoczesnej niskiej zawartości wapnia i magnezu może powodować tężyczkę pastwiskową.

W celu utrzymania dobrego składu botanicznego runi oraz właściwego składu chemicznego plonu zaleca się okresowe nawożenie wapnem, magnezem, sodem i mikroelementami. Wapnowanie pastwisk jest konieczne w przypadku obniżenia pH poniżej 5 - 5,5. Poprawia ono odczyn gleby oraz jej strukturę i żyzność. Wpływa na efektywniejsze wykorzystanie przez roślinność składników nawozowych i stymuluje rozwój roślin bobowatych.

Nawozy naturalne na pastwiskach, ze względu na ich specyfikę, można stosować w bardzo ograniczonym zakresie i w zasadzie tylko poza sezonem pastwiskowym oraz być zgodne z obowiązującymi przepisami.

Pastwiska powinny być oddalone od obór nie dalej niż 1,0 km. Organizacja wypasu przebiega bez zakłóceń, gdy na 1 SD przeznacza się, w zależności od wielkości plonu, odpowiednią powierzchnię pastwiska. Zapotrzebowanie zielonej masy na 1 krowę o wadze 500 kg wynosi około 87 kg na dzień (zakłada się 80% wykorzystanie runi, 20% to niedojady). Faktyczne spożycie wynosi ok. 70 kg zielonki.

Do systemów wypasu o przyjaznym wpływie na środowisko należą:

• system kwaterowy, który polega na wydzieleniu na pastwisku równych pod względem powierzchni kwater;
• system dawkowany, który polega na 1 - 2 krotnym w ciągu dnia wydzieleniu zwierzętom nowych porcji paszy za pomocą przenośnego ogrodzenia.

Możliwy jest też wypas ciągły polegający na spasaniu runi na całej lub częściowo regulowanej powierzchni pastwiska, od wiosny do jesieni, sposobem wolnym (bezplanowym). Charakterystyczną jego cechą jest brak nawożenia w sezonie pastwiskowym za wyjątkiem tylko wczesnowiosennego (przed wypasem).

Dobrze zorganizowany wypas to: odpowiednio dobrana obsada zwierząt na hektarze, właściwy moment rozpoczęcia wypasu wiosną, gdy ruń ma wysokości 10 - 12 cm, a w sezonie pastwiskowym jest w stadium dojrzałości pastwiskowej czyli 15 - 20 cm. Ponadto nie można doprowadzać do intensywnego spasienia runi poniżej 5 cm, a czas pasienia w ciągu doby nie powinien przekraczać 8 - 10 godzin.

Wypas zwierząt na pastwiskach to również dbałość o dobrostan, bezpieczeństwo oraz właściwe warunki środowiskowe. Podobnie jak w oborach, należy zadbać o właściwą infrastrukturę sprzyjającą wypasowi. Ze względu na wysokie temperatury w okresie letnim pastwisko powinno posiadać miejsca zacienione w celu schronienia. Mogą to być naturalne zakrzewienia i zadrzewienia, jak i zbudowane przez człowieka wiaty. Te ostatnie stanowią także ochronę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi - deszczem i wiatrem.

Niezwykle ważny jest stały dostęp do wody pitnej. Koryta i poidła powinny być utrzymywane w czystości, a ich wielkość musi być proporcjonalna do obsady korzystającego z nich stada i zapewniać zwierzętom swobodny dostęp do wody. Dorosła krowa wypija dziennie nawet 60 - 70 l wody odpowiedniej jakości, młode bydło od 20 do 40 litrów. Zwierzęta przebywające na pastwisku muszą mieć ciągły i nieograniczony dostęp do wodopoju. Jakość i dostępność do wody ma istotny wpływ na wydajność zwierząt, wpływa na ich zdrowotność, lepiej funkcjonuje układ pokarmowy i zwierzęta nie mają biegunek. Przy wodopojach ustawia się lizawki solne, najlepiej z mikroelementami, które dostarczają zwierzętom niezbędnych składników i poprawiają apetyt. Uciążliwym zjawiskiem w sezonie pastwiskowym są pojawiające się owady. W celu ochrony bydła, należy przygotować czochradła z preparatem owadobójczym. Zwierzęta ocierając się o nie rozprowadzają preparat na swoim ciele. Jako naturalne czochradła można wykorzystać drzewa.

Do zabiegów, które koniecznie należy wykonywać na pastwiskach należą: wiosenne rozrzucanie kretowisk i przykaszanie niedojadów. Po zakończeniu sezonu pastwiskowego zaleca się rozgarnianie łajniaków.

Przed wyjściem na pastwisko, krowy należy odpowiednio przygotować. Wiąże się to ze zmianą żywienia z zimowego na letnie. Jeszcze w okresie żywienia w oborze, należy zmieniać skład dawki pokarmowej, rozpoczynając od stopniowego wprowadzania coraz większych ilości zielonki. Przejście z żywienia zimowego na letnie powinno trwać co najmniej dwa tygodnie. Jest to czas, który pozwoli na namnożenie się w żwaczu nowych bakterii, przygotowanych do trawienia nowej paszy.

Wypas na pastwisku jest powrotem do naturalnego żywienia przeżuwaczy. Sprzyja utrzymaniu ich w zdrowiu, a tym samym wysokiej wydajności. Dobrze zorganizowany, przy odpowiednim nawożeniu, właściwej pielęgnacji, oraz zapewnieniu zwierzętom stałego dostępu do wody pitnej, stanowi najkorzystniejszy sposób zaspokojenie ich potrzeb żywieniowych.

Krystyna Chrabąszcz