Choroby w przechowywaniu warzyw - część 2. Cebulowe

Bardzo duże straty w przechowalniach z cebulą i czosnkiem powoduje obecnie 5 chorób, wywołanych przez grzyby i bakterie. Często objawy tych chorób są widoczne już na polu w okresie wegetacji lub w czasie zbioru.

Szara pleśń - zgnilizna szyjki cebuli (Botrytis allii)

Jest to powszechnie występująca choroba okresu pozbiorczego cebuli, pora i czosnku, która powoduje największe straty w czasie długotrwałego przechowywania tych warzyw. Do najgroźniejszej infekcji tym patogenem dochodzi już w polu w okresie od załamywania się szczypioru do zbioru. Najczęściej objawy występują na wierzchołku szyjki i mechanicznie uszkodzonych łuskach zewnętrznych cebuli. Porażona tkanka ciemnieje i gnije aż do piętki. Na powierzchni cebul może wystąpić obfity szary nalot z czarnymi skupieniami zarodników przetrwalnikowych. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność i opady deszczu podczas załamywania się szczypioru i w trakcie dosuszania cebuli na polu. W okresie przechowywania może dochodzić do szybkiego, wtórnego zakażenia cebuli (najczęściej od piętki), powodującego masowe gnicie.

Najczęściej typowe objawy porażenia wtórnego pojawiają się po 10-12 tygodniach składowania. Szybkiemu rozwojowi choroby sprzyja wysoka temperatura i wilgotność powietrza w przechowalni. Optymalna temperatura rozwoju grzyba wynosi 20˚C, ale dobrze rozwija się również w temperaturze 3-4°C. Zahamowanie rozwoju następuje w temperaturze 0°C. Aby do minimum ograniczyć porażenie przez szarą pleśń, należy podczas przechowywania utrzymywać temperaturę na poziomie 0-1°C i wilgotność względną powietrza 65-75%. Cebula silnie porażona nie nadaje się ani do długotrwałego przechowywania, ani do handlu.

Biała zgnilizna cebuli (Sclerotium cepivorum)

Cebula porażona białą zgnilizną zaczyna zagniwać już w polu, a następnie podczas przechowywania. Charakterystycznym objawem porażenia jest gnicie cebuli od piętki. Zaatakowana cebula jest pokryta białym, watowatym nalotem grzybni, z bardzo drobnymi (wielkości maku), czarnymi sklerocjami. Porażone cebule są miękkie, wodniste i zwykle cała piętka gnije i odpada. Rozwojowi choroby sprzyja temperatura 17-21°C. W temperaturze około 5°C i powyżej 25°C następuje zahamowanie choroby. Podczas przechowywania biała zgnilizna rozwija się głównie na cebulach zakażonych w polu. Do długotrwałego przechowywania nie należy przeznaczać cebuli z plantacji, na której stwierdzono w okresie wegetacji porażenie białą zgnilizną.

Biała zgnilizna w podobny sposób poraża czosnek, pory, szczypiorek i cebulę siedmiolatkę.

Fuzaryjne gnicie cebuli (Fusarium oxysporum f.spp.cepae)

Porażenie cebuli i czosnku przez Fusarium rozpoczyna się od piętki i jego występowanie jest ściśle związane z wysoką temperaturą panującą podczas okresu wegetacji. Patogen infekuje cebulę poprzez system korzeniowy i dlatego gnicie rozpoczyna się od piętki. Piętka pokrywa się białym nalotem grzybni z lekko różowym odcieniem i w odróżnieniu od białej zgnilizny nie ma czarnych zarodników przetrwalnikowych. Po zbiorze cebula porażona niczym nie różni się od zdrowej, ale podczas dalszego przechowywania zaczyna gnić.

Zielona zgnilizna czosnku (Penicillium spp.)

W Polsce jest jedną z ważniejszych i powszechnych chorób czosnku. Na cebuli występuje podczas przechowywania, ale jej szkodliwość w naszych warunkach jest bardzo mała.

Na powierzchni porażonych cebul tworzą się początkowo jasnożółte przebarwienia, które wkrótce pokrywają się niebieskozielonym nalotem zarodnikującej grzybni. Porażenie następuje po 2-3 miesiącach przechowywania. W celu zmniejszenia strat spowodowanych zieloną zgnilizną, do długotrwałego przechowania należy przeznaczyć tylko cebulę dobrze dosuszoną, a w czasie przechowywania utrzymywać optymalną temperaturę i wilgotność względną.

Bakteryjna zgnilizna cebuli i czosnku (Pseudomonas alaliicola, Lactobacillus spp., Erwinia spp.)

Cebula jest porażana już w polu, pod koniec okresu wegetacji, a masowe gnicie rozpoczyna się w przechowalni. Objawy choroby mogą być następujące: miękka zgnilizna cebuli od szyjki, wodnistość i gnicie pojedynczych łusek wewnętrznych cebul i stopniowe ich zasychanie oraz śluzowata zgnilizna z żółtym zabarwieniem wewnętrznych łusek cebuli. Cebula porażona przez bakterie wydziela silny, nieprzyjemny zapach. Wraz z przedłużeniem okresu przechowania infekcja rozszerza się na następne łuski mięsiste i po 2-3 miesiącach może być porażona cała cebula. Głównymi przyczynami porażenia cebuli mokrą bakteryjną zgnilizną są zranienia, uszkodzenia mechaniczne podczas uprawy i zbioru oraz inne czynniki powodujące fizjologiczne osłabienie tkanek. Przechowywanie cebuli w ciepłych i wilgotnych warunkach przyśpiesza gnicie i wtórną infekcję.

Anna Chmiel

zdjęcie główne: E. Krempa