Czarnuszka siewna - niepozorne ziarenka o wielkiej mocy

Czarnuszka siewna (Nigella sativa L.) zwana także czarnym kminkiem, czarnuchą, kąkolnicą, panną w zieleni jest rośliną jednoroczną, wywodzącą się z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Występuje na obszarach o ciepłym klimacie, głównie na terenie Europy, Zachodniej Azji oraz północnej Afryki. Dużą popularnością cieszy się w Indiach oraz Egipcie. Uprawia się ją również w Polsce, chociaż nie na tak szeroką skalę.

Jest to roślina osiągająca do 60 cm wysokości. Posiada delikatne pędy i liście, dość duże białe lub bladoniebieskie kwiaty z błękitnym unerwieniem. Owocem czarnuszki jest mieszek, w którym znajdują się pomarszczone, kanciaste nasiona, o głębokiej czarnej barwie, silnym aromatycznym zapachu i ostrym korzennym smaku.

W Polsce przez długi czas czarnuszka pełniła głównie rolę przyprawy. Dodawano ją chętnie do wina, potraw mięsnych i rozmaitych przetworów warzywnych. Dopiero niedawno dostrzeżono, że te małe, niepozorne, czarne ziarenka posiadają niesamowite właściwości zdrowotne.

W lecznicze właściwości czarnuszki siewnej wierzono już w starożytnym Egipcie. Olej z tych małych nasionek był jednym z ulubionych produktów samych faraonów - stosowali go oni w kosmetyce i medycynie, stąd też do dzisiaj olej pozyskiwany z nasion czarnuszki określa się mianem „złota faraonów”.

 Od najdawniejszych czasów krążyło nawet powiedzenie, że czarnuszka potrafi wyleczyć wszystko - z wyjątkiem śmierci. Współcześnie potwierdzono, że choć czarne ziarenka nie mogą wyleczyć wszystkiego, to rzeczywiście oddziałują bardzo pozytywnie na nasz organizm.

Czarnuszka dostarcza organizmowi dużą gamę kwasów tłuszczowych (m. in. alfa-linolenowy, linolowy, palmitynowy, arachidowy i mirystynowy). Kombinacja ta optymalizuje procesy metaboliczne zachodzące w ludzkim ciele, przez co jest zalecana w profilaktyce nadwagi. Egzogenne kwasy tłuszczowe zawarte w czarnuszce utrzymują dobrą kondycję skóry.

Równie cenne są saponiny, których zawartość nadaje tej przyprawie właściwości przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych, pierwotniakobójczych, przeciwgrzybicznych i przeciwwirusowych oraz flawonoidy, działające przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, rozkurczowo oraz wzmacniająco na naczynia krwionośne. Wysoka zawartość olejku eterycznego i rzadko spotykanych w naturze alkaloidów sprawia, iż czarnuszka wspomaga układ trawienny, a także pozwala na lepsze przyswajanie pokarmów, ponadto działa moczopędnie, wiatropędnie, przeciwbólowo i uspokajająco.

Poza swoją niewątpliwą wartością odżywczą, wynikającą z dużej zawartości białka i węglowodanów, czarnuszka zawiera w sobie zestaw witamin i mikroelementów, których niedobory są często spowodowane złymi nawykami żywieniowymi. Są to m. in. witaminy A, B1, B3, B6, E, F, biotyna oraz związki mineralne cynku, selenu, magnezu, wapnia, żelaza, sodu, potasu i (w mniejszym stopniu) innych pierwiastków.

Warto wiedzieć, że nasiona czarnuszki mają działanie antycukrzycowe. Zawarte w nich olejki eteryczne oraz tymochinon powodują wzrost produkcji insuliny i spadek poziomu glukozy w krwi. To sprawia, że osoby cierpiące na cukrzycę powinny włączyć napary z czarnuszki do swojej codziennej diety. Ponadto, czarnuszka wspomaga walkę z nadciśnieniem tętniczym, obniżając ciśnienie krwi, zmniejsza także szanse na wystąpienie miażdżycy i powstanie zakrzepów, które zagrażają naszemu życiu.

Kolejną zaletą czarnuszki jest to, że ma działanie antydepresyjne. Doskonale wpływa na nasz układ nerwowy, co skutkuje polepszeniem się naszego nastroju, a także przyspieszeniem procesów myślenia i zapamiętywania. Niektórzy naukowcy ryzykują stwierdzenie, jakoby czarnuszka mogła spowalniać rozwój choroby Alzheimera.

Czarnuszka jest polecana również astmatykom, gdyż rozszerza oskrzela i ułatwia wykrztuszanie wydzieliny. Ponadto wzmacnia pozytywnie odporność naszego organizmu, co jest przydatne zarówno w przypadku astmy, jak i różnych alergii.

Ze względu na swoje właściwości antybakteryjne, czarnuszkę można stosować jako środek zapobiegający jesiennym przeziębieniom i grypom. Dzięki niej szybciej wyleczymy się również z kataru i zapalenia zatok. Z jej dobroczynnego działania warto skorzystać też przy problemach natury płciowej. U kobiet reguluje ona cykl miesiączkowy i wspomaga laktację, a u mężczyzn zaś przyczynia się do zwiększonej produkcji testosteronu.

Właściwości lecznicze i walory smakowe czarnuszki, sprawiają, że warto te nasiona mieć zawsze w domu.

Nasiona czarnuszki może jeść prawie każdy - wystarczy zaledwie 10 ziarenek czarnuszki dziennie, by w organizmie zaszły korzystne zmiany, trzeba jednakże pamiętać, by za bardzo nie przesadzać z ilością, gdyż duża ilość melantyny (zawartej w nasionach) jest toksyczna.

Czarnuszka jako kosmetyk

Sprawdza się zwłaszcza w walce z trądzikiem, atopowym zapaleniem skóry, łuszczycą, wysypką i poparzeniami słonecznymi. Wystarczy, że będziemy codziennie przecierać skórę wacikiem nasączonym w oleju z czarnuszki, by po pewnym czasie zauważyć widoczną poprawę - cera będzie się mniej przetłuszczać i rzadziej będą się na niej pojawiać stany zapalne i zanieczyszczenia. Przyspieszymy także w ten sposób gojenie się przeróżnych zmian i blizn. Olej z czarnuszki sprawi dodatkowo, że skóra będzie bardziej nawilżona i wolniej będą się na niej tworzyć zmarszczki. Jest to także doskonały środek na rozmaite problemy z włosami - przyczyni się do ich szybszego porostu, hamuje ich wypadanie i pomoże naturalnie zwalczyć łupież.

Czarnuszka powróciła na nasze stoły, do apteczek, a także - na półki z kosmetykami. Warto jednak docenić także jej walory estetyczne, bo to bardzo atrakcyjna, a przy tym łatwa w uprawie roślina. W naszym kraju panują odpowiednie warunki klimatyczne do uprawy czarnuszki siewnej. Najlepszym stanowiskiem jest miejsce dobrze nasłonecznione, o wystawie południowej. Uprawa czarnuszki siewnej najlepiej udaje się na glebach żyznych, średnio zwięzłych i zasobnych w wapń. Należy unikać gleb kwaśnych, zalewanych, podmokłych lub mocno piaszczystych i zbyt suchych.

Uprawę czarnuszki rozpoczyna się wiosną - w kwietniu wysiewa się nasiona wprost do gruntu. Należy zachować odstępy ok. 15 cm w rzędzie oraz 30-40 cm między rzędami i wciskać nasiona na głębokość ok. 1,5 cm. Pierwsze wschody pojawiają się już po ok. 2 tygodniach od wysiewu nasion. Uprawę czarnuszki siewnej należy regularnie odchwaszczać, zwłaszcza w początkowym okresie wzrostu, gdyż rośnie ona znacznie wolniej niż chwasty i może z łatwością zostać przez nie zagłuszona. Roślina nie wymaga intensywnego nawadniania, gdyż dobrze znosi suszę i nawet lepiej czuje się na glebach suchych lub tylko umiarkowanie wilgotnych.

Czarnuszka nie ma wielkich wymagań glebowych i pielęgnacyjnych, dzięki czemu z jej uprawą mogą eksperymentować nawet zupełnie niedoświadczeni ogrodnicy.

Anna Janus

Źródło:

• www.babskiswiat.com.pl/czarnuszka-samo-zdrowie-wlasciwosci-i-zastosowanie.html
• schroniskobukowina.pl/blog/czarnuszka-wlasciwosci
• www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/czarnuszka-i-jej-wlasciwosci-lecznicze-na-co-pomaga-czarnuszka-aa-rVQ2-FxiS-x4DZ.html

Zdjęcie główne: pasja1000 / www.pixabay.com