Grunt to gleba - czyli dlaczego powinniśmy dbać o glebę

Glebę można zdefiniować jako biologicznie czynną powierzchniową warstwę litosfery powstałą ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych, głównie organizmów żywych, klimatu, wody, podlegającą ciągłym przemianom.

Przemiany te mogą być pozytywne - ich efektem jest wzrost żyzności oraz negatywne - prowadzące do degradacji. O kierunku tych przemian decyduje także rolnik, jego wiedza i umiejętności. Znaczenie gleby w kształtowaniu wielkości i jakości plonu można rozpatrywać w kilku aspektach.

Gleba jest środowiskiem do życia miliardów różnych organizmów (5-15t/ha) bakterii, grzybów, stawonogów, owadów i innych zwierząt

Organizmy te uczestniczą w przemianach związków organicznych do związków próchnicznych. Organizmy te do swego rozwoju potrzebują związków węgla, azotu, wody i powietrza, makro i mikroelementów. Rolnicy powinni zapewnić dopływ substancji organicznej a gleba powinna być utrzymana w odpowiedniej strukturze. Tylko gleba aktywna biologiczne warunkuje uzyskanie odpowiedniej wielkości plonów. Środki ochrony roślin oraz błędy uprawowe mogą tę aktywność ograniczyć. Gleba nadmiernie ugnieciona, zbita, pozbawiona powietrza uniemożliwia rozwój mikroorganizmów glebowych.

Gleba jako środowisko przyrodnicze wzrostu i rozwoju roślin uprawnych

Rośliny do swojego wzrostu i rozwoju potrzebują odpowiedniej ilości substancji organicznej, odpowiedniego odczynu i co najmniej średniej zawartości składników pokarmowych. Odpowiednia konstrukcja płodozmianu o właściwym doborze gatunków, tak aby bilans substancji organicznej w płodozmianie nie był ujemny. Odpowiedni odczyn, zawartość składników pokarmowych są wskaźnikami jej żyzności. Trzeba wykonywać analizy gleb w O.S.CH.R. Znajomość odczynu, zawartości makro- i mikroelementów jest podstawą zrównoważonego nawożenia. Gleby zdegradowane obniżają znacznie plonowanie roślin uprawnych.

Rola gleb w zmianach klimatycznych

Gleba jest olbrzymim magazynem związków węgla (CO₂) i azotu, których emisja do atmosfery powoduje zmiany klimatyczne. Gleby w UE zawierają 70 mld ton węgla. Gleby w Polsce zawierają średnio ok 2% substancji org. i należą do uboższych w ten składnik w Europie. Wzbogacanie gleb w substancję organiczną (tzw. sekwestracja węgla w glebie) przyczynia się do podniesienia jej żyzności. Wzrost żyzności zwiększone plonowanie roślin to mniej węgla wyemitowanego do atmosfery Najbardziej wskazana jest uprawa roślin motylkowych i strączkowych, uprawa poplonów, nawozów zielonych, Uprawa gleby powinna być nastawiona na ograniczenie strat wody, nadanie jej odpowiedniej struktury, odpowiednie jej napowietrzenie. W środowisku beztlenowym następują procesy gnicia i emisja do atmosfery CH₄ i N.

Dbając o glebę i jej żyzność, która korzystnie wpływa na ilość i jakość plonów, dbamy również o klimat.

W 2012 r. FAO ogłosiła obchody Międzynarodowego Dnia Gleby - 5 grudnia.

Krzysztof Domagała

Literatura:

1. Kształtowanie żyzności gleby - IUNG Puławy
2. Europejska Agencja Środowiska Gleba - www.eea.europa.eu
3. Gleby w środowisku, D Hall. PWN
4. Ochrona środowiska glebowego, Piotr Kowalik. PWN 2015.
5. nawozy.eu
6. ŚODR Modliszewice prod. roślinna - materiały na stronie internetowej www.sodr.pl