Pozyskaj azot z własnego pola

Azot jest jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych. Możemy dostarczyć go roślinom w formie nawożenia mineralnego, nawożenia nawozami naturalnymi, a także poprzez wprowadzenie do płodozmianu roślin bobowatych - które dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi pozostawiają dla roślin następczych azot związany biologicznie.

Wzrost cen energii oraz gazu (podstawowych składników, które służą do produkcji nawozów azotowych) powoduje wzrost cen nawozów. W ostatnim roku wzrost cen nawozów azotowych był bardzo wysoki. Uprawa roślin bobowatych w plonie głównym lub poplonach może dostarczyć roślinom następczym azot, który jest wiązany symbiotycznie. Między rośliną a bakteriami brodawkowymi występującymi w glebie tworzą się swoiste układy symbiotyczne. Określony gatunek rośliny współpracuje z odpowiednim gatunkiem bakterii brodawkowych, np.:

• łubiny - Bradyryzobium sp.,
• groch, bób - Rhizobium leguminosarum bv viceae,
• soja - Bradyrhizobium japonicum,
• koniczyna - Rhizobium leguminosarum bv trifolii.

Na korzeniach roślin bobowatych powstają brodawki. Zachodzi w nich proces przemian N₂ atmosferycznego do NH₃, który roślina wykorzystuje do budowy aminokwasów i białek. Im więcej brodawek jest na korzeniach, tym więcej azotu jest dostarczane roślinom. Na intensywność brodawkowania wpływ ma odpowiednie pH gleby, dostępność fosforu, żelaza i manganu. Wskazane jest także zastosowanie odpowiednich szczepionek bakteryjnych (nitragina). Szczególnie ważne jest to w przypadku soi, która jest rzadziej uprawiana na naszych glebach. Azot związany biologicznie jest dostępny dla roślin nawet w warunkach okresowych niedoborów opadów, jest on również bezpieczny dla środowiska, powinien być wykorzystywany w uprawach ekologicznych.

Ilość azotu dostępnego dla roślin po uprawie roślin bobowatych (dane: Program azotanowy).

• przyorane resztki pożniwne - 30 kg N/ha;
• międzyplony - 15 kg N/ha;
• przyorane całe rośliny - łubin żółty - 74 kg N/ha;
• przyorane całe rośliny - seradela - 65 kg N/ha.

Do okresu, kiedy nastąpił rozwój przemysłu nawozowego - czyli lat 60. XX wieku, azot dostarczany przez rośliny bobowate był obok nawozów naturalnych głównym źródłem azotu dla roślin. W tamtych latach udział roślin bobowatych (strączkowych) w strukturze zasiewów dochodził do 10%. Obecnie udział roślin bobowatych w strukturze zasiewów wynosi ok. 4%, tj. kilkakrotnie mniej.

Cena saletry amonowej Anwil 34% wynosi obecnie 4400 zł/t (cena 1 kg czystego składnika - 13 zł). Licząc 30 kg N pozostawione w resztkach pożniwnych, otrzymujemy wartość 390 zł. Tę ilość azotu (30 kg N/ha) powinniśmy uwzględnić planując nawożenie azotem rośliny następczej odpowiednio zmniejszając dawkę, co daje nam też korzyść środowiskową.

Pozostawienie roślinom następczym azotu związanego biologicznie przez rośliny bobowate wpływa korzystnie na ilość i jakość plonów oraz pozytywnie na całe środowisko glebowe, szczególnie rozwój mikroorganizmów glebowych. Rośliny bobowate w resztkach pożniwnych pozostawiają jeszcze inne makroskładniki ­- fosfor, potas, magnez oraz mikroelementy.

Wysokie ceny nawozów mineralnych (szczególnie azotowych) oraz drożejąca na rynkach światowych importowana soja powinny wpłynąć na decyzję zwiększenia zasiewów roślin bobowatych, takich jak groch, bobik, łubiny i soja. Ich uprawa obok wartościowej paszy pozytywnie wpływa na żyzność gleby, a związany biologicznie azot jest wykorzystywany przez rośliny następcze. Dzięki temu rolnicy mogą zakupić mniejszą ilość drogich nawozów azotowych.

Rośliny bobowate można uprawiać w zasiewach jednogatunkowych, mieszankach zbożowo-bobowatych oraz poplonach i międzyplonach po zbiorze głównej rośliny uprawnej. Do uprawy roślin bobowatych przysługuje dodatkowa dopłata bezpośrednia. Jest również dopłata do zakupu kwalifikowanego materiału siewnego roślin bobowatych grubonasiennych.

Krzysztof Domagała