Jednym z głównych celów rolnictwa ekologicznego jest możliwość pozyskiwania wysokiej jakości żywności. Dlatego też powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na utrzymanie trwałej żyzności gleby, tak aby dała nam możliwie najlepszą jakościowo żywność. Każdy rolnik powinien z najwyższą starannością, wiedzą i kulturą prowadzić uprawy roślin, chroniąc przy tym glebę, dbając o stan fitosanitarny roślin, tak aby umożliwić wysokie plonowanie i prawidłowy rozwój.
Przed założeniem plantacji ekologicznej dobrze jest wykonać analizę gleby. Pobieranie próbek glebowych powinno się wykonać na rok przed posadzeniem roślin, by mieć wystarczająco dużo czasu na wykonanie ewentualnych zabiegów polepszających żyzność gleby. Próbka gleby powinna reprezentować obszar pola o zbliżonych warunkach przyrodniczych tj. ukształtowanie terenu oraz uprawę. Kiedy możemy pobrać próbki gleby do analizy? W ciągu całego okresu wegetacji - od wiosny do późnej jesieni, jednak należy unikać pobierania bezpośrednio po zastosowaniu nawożenia oraz w okresach nadmiernej wilgotności lub suszy, Prób glebowych nie powinno pobierać się bezpośrednio po nawożeniu oraz w okresie suszy lub nadmiernej wilgotności. Gdy będziemy znali już wyniki analiz powinniśmy zadbać o zabiegi polepszające żyzność gleby, ponieważ tylko żyzna gleba zasobna w próchnicę, dostatecznie wilgotna i przepuszczalna zapewni naszym roślinom silny wzrost zaraz po posadzeniu lub siewie, a w perspektywie dobrą kondycję roślin i ich plonowanie.
Uprawa truskawek metodami ekologicznymi
Stanowisko i nawożenie
Wybierając stanowisko pod plantację truskawki należy zwrócić uwagę na rodzaj gleby: powinna być średniozwięzła, głęboka, przepuszczalna, nie podmokła. Wymóg ten spełniają gleby pyłowe (lessy), lekkie gliny, różnego typu gleby piaszczysto gliniaste i niezbyt zwięzłe mady. Iły, ciężkie gliny, szczere piaski i płytkie rędziny nie nadają się pod plantację. Krzewy owocowe udają się dobrze na glebach zaliczanych do klasy bonitacyjnej III i IV. Na glebie klasy V, przy zastosowaniu nawadniania, udają się truskawka i aronia. Bardzo istotną rolę odgrywa poziom wody gruntowej w glebie. Teren podmokły nie nadaje się do uprawy krzewów owocowych.
Prowadząc ekologiczną produkcję musimy wiedzieć, że ochrona przed szkodnikami i chorobami to jeden z najtrudniejszych apsektów. Dlatego niezwykle istotna jest obserwacja obecności i nasilenie występowania szkodników i chorób. Dlatego tak ważne jest, aby uprawa była zakładana w oparciu o zdrowy i prawidłowo wyprodukowany materiał rozmnożeniowy, pozbawiony chorób i szkodników, wtedy możemy oczekiwać dobrej jakości i ilości plonu. Ponieważ nie ma możliwości stosowania mineralnych nawozów azotowych to właśnie nawożenie naturalne jest bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na utrzymanie żyzności oraz przygotowanie optymalnych warunków dla rozwoju roślin. Do podstawowych nawozów naturalnych w gospodarstwie eko możemy zaliczyć nawozy zielone, obornik, kompost, gnojówka, powstające bądź wytwarzane bezpośrednio w gospodarstwie. Dozwolone również są preparaty biodynamiczne, ekstrakty roślinne oraz wyciągi z kompostów jak również nawozy i środki poprawiające właściwości gleby dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym.
Dobór odmian i materiał rozmnożeniowy
Kolejny krok to odpowiedni dobór rośliny - w rolnictwie ekologicznym preferowane do uprawy są rośliny o szerokiej odporności na choroby i szkodniki, jak również dobrze radzące sobie z zachwaszczeniem. Decydując się na założenie plantacji truskawki powinniśmy wziąć pod uwagę jakość owoców, jej plenność, odporność i podatność na choroby oraz akceptowalność odmiany przez konsumentów m.in. Honeoye, Kent, Polka. W naszym klimacie zadowalające plony to około 6 t z ha. Odmiany polecane do ekologicznej uprawy, a zarazem o małej wrażliwości na szarą pleśń, która jest najgroźniejszą chorobą grzybową ze względu na zmienność warunków i ilość opadów w uprawie truskawki to: Honeyoe, Salut, Aga, Filon, Camarosa, Kent, Elkat, Onebor i Selva. Większość z tych odmian można nabyć w Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Ogrodnictwa w Brzeznej, gdzie wytwarzany jest wyłącznie zdrowy i bezpieczny materiał nasadzeniowy.
Sprawdzonym sposobem na walkę z szarą pleśnią jest: 1 łyżeczka proszku do pieczenia wymieszana w 1 l wody, takim preparatem należy opryskiwać kilkukrotnie od zauważenia objawów. Kolejnym naturalnym sposobem zapobiegania porażeniu plantacji szarą pleśnią jest bliskie sąsiedztwo cebuli oraz czosnku.
Zalety ściółkowania i nawadniania
Gdy plantacja już owocuje, powinniśmy zadbać o ściółkowanie gleby, najlepiej sprawdzi się słoma pszenna lub żytnia, pozbawiona nasion chwastów. Słomę najlepiej rozłożyć w początkowym okresie kwitnienia (dość gruba warstwa, około 7-15 cm) - pozwoli nam to uzyskać owoce czyste, bez zapiaszczenia, nie skażone bakteriami glebowymi, zmniejsza się ryzyko gnicia owoców, dodatkowo ściółka ogranicza rozwój chwastów, redukuje ryzyko erozji, a wraz z rozkładem materii organicznej zasila glebę w składniki pokarmowe, chroni glebę przed przegrzewaniem i przesuszaniem, co wpływa na wzrost owoców.
Decydując się na uprawę truskawek metodami ekologicznymi powinniśmy rozważyć możliwość nawadniania naszej plantacji, a gdy nie ma takiej możliwości wybrać dogodną lokalizację plantacji, tak aby uniknąć wpływu suszy na plon owoców. Koszty zakupu i używania systemów nawadniających (deszczownie, pompy, węże przesyłowe, wykopanie studni, opłaty za zużywaną energię, paliwo, opłaty związane za pobieranie wody tzw. operaty wodno-prawne czy opłaty za korzystanie z wody z wodociągów) stanowić mogą znaczny wydatek w produkcji truskawek. Jednak ich zastosowanie znacząco podwyższa opłacalność produkcji, uniezależnia producenta od warunków pogodowych i pozwala w chwilach niedoboru składników pokarmowych poprzez fertygację. Zasadą fertygracji jest podawanie nawozów (związków organicznych) bezpośrednio do aktywnej strefy systemu korzeniowego w celu stworzenia w niej optymalnych warunków mineralnego żywienia roślin. Zaletą tej techniki jest możliwość swobodnego regulowania wielkości dawek oraz częstotliwości nawożenia w zależności od wieku roślin, ich fazy rozwojowej oraz przebiegu pogody. Nawadnianie i podlewanie roślin konieczne jest w różnych fazach rozwojowych roślin. Najbardziej skuteczne jest nawadnianie liniami kroplującymi. Nie powoduje zwiększenia zachorowalności roślin, umożliwia polepszenie jakości i wielkości produkcji. Jest również łatwe w prowadzeniu (automatyczne sterowanie) i przygotowaniu do rozłożenia na plantacji.
Usuwanie rozłogów i koszenie liści
Rozłogi należy usuwać systematycznie przez cały czas ich wyrastania. Pozostawienie rozłogów przy roślinie bardzo ją osłabia i wpływa ujemnie na zawiązywanie pąków kwiatowych i owocowanie w roku następnym. Rozłogi można usuwać ostrym nożem lub mechanicznie. Przy usuwaniu rozłogów po okresie zbiorów niszczy się ściółkę naturalną, wzbogacając glebę w substancje organiczne. Nadmiar rozłogów i nowych sadzonek pogarsza warunki fitosanitarne i może zwiększyć zagrożenie chorobotwórcze roślin, zubożać glebę w składniki pokarmowe. Większa liczba roślin niekoniecznie idzie przekłada się na wzrost plonów. Na plantacjach truskawek prowadzonych metodą ekologiczną jest to zabieg bardzo zalecany. Spełnia on funkcje fitosanitarne, gdyż ogranicza porażenie roślin przez białą i czerwoną plamistość liści, mączniaka prawdziwego truskawki, a także ułatwia zwalczanie szkodników (zwłaszcza roztocza truskawkowca). Przy silnym porażeniu roślin koszone liście należy usunąć, a jeśli porażenie jest niewielkie, można je pozostawić na plantacji (po wyschnięciu i skruszeniu wymiesza się je z glebą). Liście kosi się ręcznie (kosą) lub mechanicznie (kosiarki, maszyny rozdrabniające koszone liście). Wysokość koszenia musi być dostosowana do wieku roślin. Zabieg ten należy wykonać nie później niż 2 tygodnie po zakończonych zbiorach. Jeżeli opóźnimy koszenie, może to osłabić powstawanie koron bocznych oraz spowodować słabsze zawiązywanie kwiatów, których ilość decyduje o plonowaniu w roku przyszłym.
Koszenie znacznie osłabia siłę wzrostu roślin, z produkcyjnego punktu widzenia jest korzystne, bo po skoszeniu rośliny wydają mniej rozłogów. Pierwsze koszenie wykonuje się nie wcześniej niż po pierwszym roku pełnego owocowania. Do zastosowania tego zabiegu ważna jest znajomość odmiany. Nie każda odmiana pozytywnie reaguje na obkoszenie - może nastąpić w przyszłym roku spadek plonów.
Ochrona przed przymrozkami
Ten aspekt produkcji truskawek jest ważny zarówno w uprawie ekologicznej, jak i tradycyjnej. Klimat umiarkowany w Polsce o bardzo zmiennych warunkach pogodowych stwarza sporo problemów w uprawie truskawki i być przyczyną znacznych strat finansowych dla producenta. Truskawka może ulegać uszkodzeniom zwłaszcza od wiosennych przymrozków (uszkodzenia roślin i kwiatów, a także owoców), w okresie jesiennych przymrozków, a także w okresie zimowego spoczynku (zwłaszcza w zimy bez pokrywy śnieżnej, z dużymi mrozami silnymi wiatrami). Ochrona plantacji przed przymrozkami jest trudna i kosztowna. Dlatego bardzo ważne są prawidłowe działania już przy zakładaniu plantacji, które pozwolą w przyszłości uniknąć nakładów finansowych i robocizny. Ochroną przed szkodliwym oddziaływaniem mrozu są:
Uprawa ziemniaków metodami ekologicznym
Jedną z ważniejszych roślin towarowych uprawianych w systemie ekologicznym jest ziemniak. O powodzeniu jego uprawy decydują w głównej mierze takie czynniki jak zapotrzebowanie rynku, konieczność utrzymania właściwego płodozmianu oraz odchwaszczające działanie. Jednocześnie ziemniak należy do trudnych gatunków roślin w uprawie ekologicznej ze względu na zagrożenie ze strony agrofagów.
Wymagania klimatyczne, wodne i glebowe
Ziemniak, to najbardziej uzależniona roślina od warunków klimatycznych występujących w okresie wegetacji. Jest rośliną wrażliwą na niedobór wody w glebie. Susza i wysokie temperatury lata są czynnikami najbardziej obniżającymi plony. Z kolei duża ilość ciągłych opadów w czerwcu i lipcu, chociaż sprzyja gromadzeniu plonu, to jest jednocześnie czynnikiem sprzyjającym porażeniu plantacji zarazą ziemniaka. Wymagania termiczne ziemniaka są zróżnicowane w zależności od fazy rozwoju roślin. W ostatnich latach niedobór opadów zwiększa się przy równoczesnym wzroście temperatury powietrza, co dodatkowo pogarsza warunki rozwoju roślin. Wobec takiej sytuacji nawadnianie staje się coraz bardziej niezbędnym elementem technologii produkcji ziemniaków.
W gospodarstwach ekologicznych nawadnianie plantacji jest także wskazane w celu zwiększenia poziomu plonowania. Preferowanym sposobem nawadniania w tym systemie produkcji jest nawadnianie kroplowe.
Ziemniak należy do roślin wrażliwych na przymrozki. Spadek temperatury poniżej 0 stopni C powodować może w okresie po wschodach roślin zniszczenie części nadziemnej, jednak regeneracja roślin przebiega dość szybko, gdy rośliny są jeszcze małe. Układ temperatury i wilgotności powietrza należy odnosić zawsze do wczesności uprawianych odmian i ich stanu rozwoju. Te dwa czynniki, w połączeniu z odpornością odmiany, są podstawą monitorowania zagrożenia plantacji przed najgroźniejszą chorobą tj. zarazą ziemniaka. Większość gleb w kraju nadaje się do uprawy ziemniaka - jest on rośliną tolerancyjną na jakość gleb. Najlepsze do uprawy ziemniaka są gleby gliniasto-piaszczyste lub słabo-gliniaste. Prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, jak i stolonów oraz bulw, jest możliwy przy umiarkowanej wilgotności i temperaturze, a także przy odpowiednim dostępie powietrza. Dlatego też pod ziemniaki najlepiej nadają się gleby charakteryzujące się korzystnymi właściwościami fizycznymi, przewiewne oraz bogate w składniki pokarmowe. Dobre spulchnienie gleb do głębokości 25-30 cm to konieczność.
Nawożenie
Obornik zaleca się stosować częściej w mniejszych dawkach, wtedy wykorzystanie składników pokarmowych jest lepsze i korzystniej wpływa na biologiczną aktywność gleby. Spośród wszystkich roślin uprawnych najlepsze wykorzystanie składników z obornika mają rośliny okopowe. Decydują o tym wysokie wymagania pokarmowe, długi okres wegetacji, który stwarza możliwość pobrania składników do późnej jesieni, kiedy obornik jest dobrze rozłożony (miesiące letnie). Trzeba jednak podkreślić, że wszystkie rośliny są wdzięczne za nawożenie organiczne i w miarę posiadanego obornika można je wnosić również pod inne gatunki. Termin wnoszenia obornika powinien uwzględniać przede wszystkim kategorię agronomiczną gleby.
Komposty powinny być pochodzenia roślinnego i pochodzić z gospodarstwa ekologicznego. Różnorodność materiałów, z których może składać się kompost, jego skład chemiczny może być bardzo różny. Najczęściej zawiera on mniej składników pokarmowych od obornika.
Nawozy zielone (poplony na przyoranie) w roślinach tych znaczna część azotu i węgla występuje w związkach prostych, łatwiej ulegających mineralizacji w glebie, niż u roślin dojrzałych. Z tego powodu działanie nawozów zielonych jest znacznie przyspieszone w stosunku do działania nawozowego słomy, a nawet obornika, mogą być również stosowane nawozy i środki poprawiające właściwości gleby dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym.
Dobór odmian ziemniaka
Decydując się na ekologiczną uprawę ziemniaków należy zwrócić uwagę na odpowiedni dobór odmiany. Odmiany zalecane do produkcji ekologicznej powinny się charakteryzować wysoką odpornością na wirusy oraz dużą odpornością na choroby bakteryjne i grzybowe, a szczególnie na zarazę ziemniaka, która wyrządza największe straty w plonie. W uprawie ekologicznej łatwiejsze są odmiany o bardzo krótkim i krótkim okresie wegetacji, ponieważ zbierane są z pola na ogół przed największym nasileniem zarazy ziemniaka. Do produkcji ekologicznej powinny być wybierane odmiany o niskich lub średnich wymaganiach nawozowych. Istotną cechą jest również intensywność wzrostu roślin w początkowym okresie wegetacji (konkurencyjność w stosunku do chwastów). Decydując się na produkcję ekologiczną należy używać sadzeniaków o wysokim stopniu kwalifikacji oraz preferować odmiany wcześniejsze ze względu na krótki okres, w którym następuje porażenie a następnie rozwój chorób wirusowych oraz grzybowo-bakteryjnych.
Odmiany polecane w uprawie ekologicznej: Vineta, Tetyda, Lord, Jurata. Najwyższy plon handlowy w systemie ekologicznym uzyskano dla odmian Jurata i Tetyda, późna odmiana Medea oraz średnio wczesna Finezja.
Pielęgnacja plantacji ziemniaka
Celem zabiegów pielęgnowania w ziemniakach jest przede wszystkim zniszczenie rozwijających się chwastów, optymalizacja właściwości fizycznych gleby oraz prawidłowe uformowanie redliny dla stworzenia warunków do nieograniczonego rozwoju stolonów i bulw. Ziemniak należy do roślin o największym zagrożeniu na zachwaszczenie, które wynika z powolnego tempa rozwoju rośliny. Okres od posadzenia do wschodów, a następnie do zwarcia rzędów jest wyjątkowo długi (45-60 dni), w którym brak jest konkurencji ze strony rośliny uprawnej. Stwarza to doskonałe warunki do rozwoju chwastów. W ziemniakach możemy spotkać około 100 gatunków chwastów krótkotrwałych i kilka gatunków wieloletnich. Walka z chwastami, polega na konsekwentnym wykorzystaniu zabiegów agrotechnicznych związanych z uprawą wszystkich roślin w płodozmianie. W przypadku uprawy ziemniaka możliwości podjęcia walki z chwastami są wyjątkowo duże. W uprawach ekologicznych jedynymi metodami odchwaszczania plantacji są sposoby mechaniczne za pomocą powszechnie dostępnych narzędzi (obsypnik, opielacz, brona zgrzebło, brona lekka, brona sprężynowa, łańcuch). Skuteczność tych zabiegów zależy od zachowania optymalnych terminów ich stosowania, które powinny uwzględniać rozwój chwastów. Okres między zabiegami mechanicznymi nie powinien być dłuższy niż 6-8 dni. Podstawową zasadą, którą należy przestrzegać w czasie wykonywania zabiegów mechanicznych jest niedopuszczenie do nadmiernego rozwoju i ukorzeniania się chwastów. Chwasty należy niszczyć w początkowej fazie ich rozwoju. Jeśli chwasty niszczymy w fazie siewek - białych nitek, to mamy szansę zniszczyć je w 95-98%. W początkach wschodów niszczymy już tylko 75-86% chwastów. W pełni wschodów natomiast liczba zniszczonych chwastów spada do 45-60%. Dalsze zabiegi mechaniczne po wschodach są już bardzo ograniczone rozwijającymi się roślinami. Ograniczają się one do 2-3-krotnego zastosowania obsypnika z elementami spulchniającymi i niszczącymi chwasty (zęby sprężynowe i gęsiostópki). Są one już znacznie mniej skuteczne. Najwyższa skuteczność zabiegów mechanicznych występuje w lata suche. Lata o mokrej wiośnie nie sprzyjają skutecznemu niszczeniu chwastów za pomocą zabiegów mechanicznych. W takich latach często zabiegi mechaniczne mogą wymagać uzupełniającego odchwaszczania ręcznego.
Małgorzata Grudzień
Źródło:
www.uprawyekologiczne.pl