Mikroorganizmy glebowe są ważnym elementem rolnictwa zrównoważonego

Gleba jest naturalnym podłożem wzrostu i rozwoju roślin. W glebie żyją i pełnią określone funkcje mikroorganizmy glebowe: bakterie, promieniowce, grzyby i glony. Tworzą one tzw. mikrobiom, który jest zbiorem mikroorganizmów charakterystycznych dla danego środowiska naturalnego. Pomiędzy mikroorganizmami glebowymi a roślinami tworzą się określone relacje, a zmiany powodują określone skutki. Wpływ na mikrobiom zależy od składu i ilości roślin uprawowych, płodozmianu, bioróżnorodności, uprawy gleby, ochrony roślin, nawożenia mineralnego i wapnowania.

W ostatnich latach dzięki pracy mikrobiologów glebowych nastąpiło poznanie składu gatunkowego i określenie roli mikroorganizmów w środowisku glebowym. Znaczenie mikroorganizmów dla gleby, roślin i człowieka stale rośnie. Biologizacja gleby, czyli zwiększenie ilości i aktywności korzystnych mikroorganizmów glebowych, jest elementem rolnictwa regeneratywnego, dbającego o utrzymanie i ochronę żyzności gleby.

Oto przykłady korzystnych działań mikroorganizmów glebowych:

• Symbioza bakterii Rhizobium z roślinami bobowatymi. Dzięki tej symbiozie rośliny uzyskują azot do wzrostu i rozwoju. Jest to biologiczne wiązanie azotu atmosferycznego. Z azotu tego po rozkładzie resztek pożniwnych korzystają rośliny następcze. Ilość azotu szacuje się na około 30-90 kg N/ha, w zależności od gatunku uprawianej rośliny i przeznaczenia uprawy (na nasiona, międzyplon, zielony nawóz).
• Bakterie Azotobacter mają zdolność do wiązania azotu atmosferycznego. Oprócz tego wpływają na pobieranie związków fosforu, potasu i mikroelementów przez rośliny. Bakterie te syntetyzują i udostępniają substancje wzrostowe, takie jak fitohormony auksyny i giberyliny. Dodatkowo hamują rozwój niektórych grzybów, np. Fusarium czy Helminosporium.
• Bakterie nitryfikacyjne, takie jak Nitrosomonasi Nitrobacter, uczestniczą w przemianach związków azotu w glebie. Proces polega na utlenianiu amoniaku do azotanów, które są dostępne dla roślin.
• Grzyby mikoryzowe tworzą silny związek symbiotyczny z roślinami. Mikoryza polega na współpracy między grzybami a korzeniami roślin. Dzięki temu rośliny uzyskują składniki pokarmowe z gleby. W praktyce rolniczej stosuje się grzyby Trichoderma, które podnoszą odporność roślin na patogeny glebowe.
• Cały mikrobiom gleby bierze udział w przemianach substancji organicznej w glebie, tworząc tzw. próchnicę glebową. Próchnica jest kluczowym elementem żyzności gleby. Coraz częściej używa się określenia "zdrowie gleby", które oznacza zdolność gleby do wypełnienia funkcji ekosystemowych. Odpowiednia bioróżnorodność środowiska glebowego oraz aktywność mikroorganizmów glebowych stanowią podstawę tego zdrowia.
• Dzięki badaniom naukowców, którzy identyfikują role i znaczenie mikroorganizmów glebowych, powstają tzw. bionawozy oparte na naturalnych mikroorganizmach. Obserwujemy dynamiczny rozwój produkcji tych nawozów i zwiększenie ich zastosowania w praktyce rolniczej.

Krzysztof Domagała

Źródło: Preparaty mikrobiologiczne dla roślin uprawnych, IUNG-PIB Puławy