Wapnowanie gleb. Dlaczego pH gleby jest tak ważne?

Temat wapnowania jest coraz częściej poruszany na spotkaniach, szkoleniach oraz podczas rozmów z rolnikami. Niestety nadal część producentów rolnych (zwłaszcza tych z małych i średnich gospodarstw) uważa, że temat ich nie dotyczy. Ma to oczywiście duże odzwierciedlenie w wynikach takich gospodarstw i już po wstępnej rozmowie można zorientować się czy dany rolnik interesuje się tym jakie pH ma gleba, na której prowadzi produkcję.

Z pewnością w ostatnich latach wiedza o tym jak wysokość pH wpływa na prowadzoną produkcję roślinną, na osiągane plony i ich jakość jest wyższa i powszechniejsza. Plantatorzy wiedzą, że warto znaleźć trochę czasu na zrobienie analizy gleby i oprócz stosowania zwykłych nawozów, zastosować też tam gdzie jest to potrzebne nawozy zawierające wapno.

Dlaczego pH gleby jest tak ważne?

Otóż - najprościej mówiąc - żyzność gleby uzależniona jest m.in. od jej odczynu. W naszym klimacie gleby mają tendencje do zakwaszania, a jest to spowodowane jakością gleb i klimatem. Występujące czasem wysokie opady połączone z kwaśnym odczynem deszczu powodują, że odpowiedzialne za odczyn wapń i magnez są wypłukiwane w głąb profilu glebowego. Sama produkcja rolna odpowiedzialna jest również za wynoszenie ww. składników wraz z plonem. Do kolejnych czynników sprzyjających zakwaszeniu gleby zaliczymy jeszcze utlenianie azotu i siarki, oddychanie korzeni roślin, mineralizację materii organicznej w glebie. Wg danych GUS w Polsce 12% gleby było bardzo kwaśnych, 25% kwaśnych, a 35% - o charakterze lekko kwaśnym.

 Rys. 1. Rozmieszczenie gleby i ich kwasowość na terenie kraju przedstawione za pomocą mapy (dane IUNG)

Jak widać z powyższej grafiki, gleb o charakterze obojętnym i zasadowym mamy dość mało.

Dlaczego niskie pH jest tak niekorzystne?

Najważniejszym negatywnym skutkiem jest zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych przez rośliny - zwłaszcza fosforu i magnezu. Większość makroskładników jest dostępna dla roślin uprawnych w przedziale pH od 6,5 do 8,5 (odczyn lekko kwaśny do zasadowego) (rys. 2). Zwiększa się również ruchliwość składników szkodliwych dla roślin, ludzi i zwierząt - przede wszystkim glinu ruchomego i metali ciężkich. Niskie pH wpływa negatywnie na aktywność mikrobiologiczną i pogarsza strukturę gleby.

Rys. 2. Dostępność makroskładników dla roślin w zależności od pH

Jak wapnowanie wpływa na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb?

Wapnowanie wpływa na tworzenie się mniej rozpuszczalnych związków w wodzie, ograniczając ich wymywanie w głąb profilu glebowego. Powoduje również wiązanie się gruzełków i uodparnia je na niszczące działanie wody. W efekcie tego gleba bardziej wilgotna nie zlepia się, a sucha nie twardnieje i nie zaskorupia. Nawozy wapniowe wpływają na zwiększenie ilości próchnicy glebowej, poprawiają przewiewność gleb przeciwdziałając niekorzystnym procesom denitryfikacji, prowadzącym do strat azotu. Wapnowanie zmniejsza w glebie stężenia toksycznych dla roślin jonów glinu, żelaza i manganu, a wpływa na efektywniejsze pobieranie makroskładników przez rośliny. Podniesienie pH gleby korzystnie wpływa na rozwój bakterii wiążących azot, co powoduje zwiększenie jego ilości w glebie. Wapnowanie wpływa również na ograniczenie występowania w glebie szkodliwych dla roślin pasożytów i grzybów, które preferują bardziej kwaśne środowisko.

Jarosław Nowak

Źródło:

• IUNG-PIB
• nawozy.eu
• www.agro.basf.pl
• www.tygodnik-rolniczy.pl
• „Wapnowanie podstawą żyzności gleb w gospodarstwie ekologicznym”,
  Marek Krysztoforski, CDR w Brwinowie, Oddział w Radomiu.