Artykuł powstał w oparciu o wizytę studyjną do Holandii pod nazwą „Zagraniczne dobre praktyki w zakresie łączenia rolnictwa i działalności opiekuńczej”. Wyjazd został zrealizowany od 20 do 25 czerwca 2022 r. w ramach projektu „GROWID: Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych”. Inicjatywa finansowana była przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” - GOSPOSTRATEG.
Rolnictwo społeczne to coraz mocniej rozwijające się w Europie innowacyjne podejście, które łączy działalność rolniczą z usługami społecznymi, czyli opieką nad osobami potrzebującymi wsparcia.
Gospodarstwa opiekuńcze to takie, w których potencjał gospodarstwa rolnego wykorzystany jest do prowadzenia działań o charakterze terapeutycznym, opiekuńczym i integracyjnym. Sprawowana jest w nich najczęściej dzienna lub całodobowa opieka nad osobami starszymi oraz wykluczonymi społecznie.
Gospodarstwa opiekuńcze w Holandii cechują się bardzo dużą różnorodnością. Są wśród nich zarówno duże gospodarstwa rolne, prowadzące np. hodowlę bydła mlecznego, gdzie dochód z produkcji rolniczej jest znaczny, ale i takie, w których produkcja rolnicza prowadzona jest jedynie na potrzeby terapii, np. w formie ogrodu warzywno-ziołowego.
Wizyty studyjne obejmowały gospodarstwa rolne świadczące opiekę dzienną długo- lub krótkoterminową, a także pobyty czasowe. W wizytowanych gospodarstwach mieliśmy okazję zapoznać się z różnymi programami sprawowania opieki nad poszczególnymi grupami podopiecznych. Z opieki mogą korzystać osoby w podeszłym wieku, osoby niepełnosprawne z ograniczeniami ruchowymi, z problemami psychiatrycznymi (tj. cierpiące na autyzm, zespół downa, wypalenie zawodowe, wychodzącymi z uzależnienia), a także dzieci w godzinach przed- i poszkolnych (z rodzin, w których są dzieci chore i zdrowe). Opiekę nad tymi osobami sprawują najczęściej osoby zatrudnione na umowę o pracę, wolontariusze (terapeuci, opiekunowie, instruktorzy), a także gospodarze.
Pobyt tych osób w holenderskich gospodarstwach finansowany jest ze środków z budżetu państwa. Środki przyznawane są gminie, a następnie rozdzielane dla poszczególnych gospodarstw. Koszty pobytu osób na farmie pokrywane są również przez rodzinę podopiecznych - proporcjonalnie do zarobków. Ze względu na wysokie koszty utrzymania, obecnie w Holandii do gospodarstw opiekuńczych przyjmowane są osoby najbardziej potrzebujące, które faktycznie wymagają opieki i nie są samodzielne.
Osoby prowadzące farmy opiekuńcze w Holandii traktują swą pracę jak misję, która poza wymiarem finansowym daje poczucie czynienia czegoś dobrego dla innych. Widzą, jak dobroczynny wpływ na osoby z różnymi niepełnosprawnościami ma obcowanie z przyrodą, bliskość zwierząt, przebywanie w grupie, codzienne obowiązki przy prostych pracach w gospodarstwie. Główną misją farm opiekuńczych jest wyciągnięcie ludzi z domu poprzez znalezienia im zajęcia, które nada sens życiu. Podopieczni czują się potrzebni jako część społeczeństwa, a nie wykluczeni. Pobyt na farmie osób o szczególnych potrzebach przyczynia się do poprawy ich samopoczucia i integracji społecznej.
Obecnie zwiększa się liczba osób wymagających wsparcia, również w Polsce. Dotyczy to nie tylko osób w podeszłym wieku (społeczeństwo się starzeje), ale też osób niepełnosprawnych, zagrożonych wykluczeniem. Obszary wiejskie i rolnictwo sprzyjają tworzeniu farm opiekuńczych - stwarzają ogromne możliwości rozwoju tego typu usług. Zatem pomysł na gospodarstwa opiekuńcze powinien doskonale się sprawdzić na polskiej wsi.
Justyna Żak-Wójcik, Jolanta Krupa
Projekt „GROWID: Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych” realizowany jest przez konsorcjum w składzie: