Jednym z najważniejszych pierwiastków chemicznych warunkujących życie na ziemi jest magnez. Zaliczany jest on do grupy makroelementów. Jego zawartość w glebach wynosi od 0,05% do 0,6%. Gleby lekkie oraz organiczne cechują się niską zawartością magnezu.
Magnez jest łatwo wymywany w głąb profilu glebowego. Jego niedobór w powierzchniowej warstwie gleby odczuwają młode rośliny w początkowym stadium rozwoju, kiełkujące i korzeniące się. Obecność magnezu w środowisku glebowym zmniejsza zakwaszenie i hamuje toksyczne działanie jonów glinu. Kwaśny odczyn oraz toksyczne działanie jonów glinu ograniczają rozwój systemu korzeniowego, dlatego braki magnezu w latach o mniejszej ilości opadów prowadzą do znacznych spadków plonów. Według badań okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych 40% gleb wykazuje niską i bardzo niska zawartość magnezu.
Magnez w roślinie pełni cały szereg ważnych funkcji życiowych, decyduje o ilości i jakości plonów:
Największe zapotrzebowanie na magnez mają buraki cukrowe, kukurydza, rzepak, ziemniaki - ok. 50 kg MgO/ha, średnie - rośliny strączkowe, zboża ,użytki zielone - ok. 30 kg MgO /ha.
Niedobory magnezu na roślinach to marmurkowatość liści, a przy silnych niedoborach chloroza - żółknięcie liści. Źródłem magnezu dla roślin są nawozy naturalne i mineralne. Najbardziej wskazane jest stosowanie nawozów wapniowo-magnezowych ponieważ redukując zakwaszenie gleby wprowadzamy jednocześnie znaczne ilości magnezu. Często niedobory magnezu niweluje się wykonując opryski siarczanem magnezu lub nawozami dolistnymi makro i mikroelementowymi z dużą ilości magnezu.
Magnez jest aktywatorem ok. 300 enzymów, jest składnikiem enzymów oddechowych, przemiany tłuszczów, syntezy białka oraz kwasów nukleinowych, reguluje kurczliwość mięśni, w tym serca, i mięśni gładkich. Wpływa na pobudliwość układu nerwowego, prawidłowy rozwój kości, uczestniczy w syntezie i prawidłowym działaniu hormonów. U przeżuwaczy wpływa na prawidłowy rozwój mikroflory żwacza. Niedobory w organizmie zwierząt powodują rozszerzenie obwodowych naczyń krwionośnych, przekrwienie nadnerczy, pobudliwość i dysfunkcje mięśni. Przy dłużej trwającej hipomagnezemii następuje zwapnienie tkanek mięśniowych, zmiany w kościach, zaburzenia w gospodarce wapniowej, zwapnienie w nerkach .U bydła w momencie przejścia z żywienia oborowego na pastwiskowe może wystąpić tężyczka pastwiskowa. U prosiąt niedobory magnezu powodują niepewny chód, drżenia mięśniowe, mogą wystąpić upadki. U drobiu następuje zahamowanie wzrostu i przykurcz mięśni. Odpowiednia zawartość magnezu w paszach stosowanych w żywieniu zwierząt zapobiega występowaniu niedoborów. Z pośród pasz najwięcej magnezu mają śruta sojowa oraz lniana. Często w żywieniu zwierząt stosuje się dodatki mineralno-witaminowe.
W organizmie człowieka magnez warunkuje prawidłową pracę mięśni, prawidłową pracę serca prawidłową pracę systemu odpornościowego, immunologicznego, zapobiega miażdżycy, zmniejsza ryzyko udaru, wpływa na prawidłowa prace mózgu, zmniejsza ilość cholesterolu, wpływa na prawidłowe krzepnięcie krwi, utrzymanie odpowiedniego ciśnienia krwi. Warunkuje wytrzymały kościec, zdrowe zęby, zapobiega osteoporozie. Wchłanianiu magnezu sprzyja dieta bogata w białko zwierzęce, tłuszcze nienasycone, witaminy B6 i D. Picie dużej ilości kawy, herbaty, alkoholu powoduje wydalanie magnezu. Duża ilość fosforanów i wapnia w pożywieniu powoduje mniejszą biodostępność magnezu. Produkty bogate w magnez to pełne ziarna zbóż, warzywa strączkowe, bakalie i czekolada oraz wody mineralne. Często niedobory magnezu są uzupełniane preparatami magnezowymi lub magnezowo-witaminowymi.
Odpowiednia zawartość magnezu w glebie, później w żywności oraz w paszy dla zwierząt sprzyja dobremu plonowaniu oraz wpływa korzystnie na zdrowie ludzi i zwierząt.
Krzysztof Domagała
Literatura:
1. Nawożenie mineralne roślin uprawnych, pod redakcją prof. Romana Czuby, Police 1996.
2. Magnez pierwiastek życia, Giuseppe Maffeis, AWM 2015.
3. Składniki mineralne w żywieniu ludzi i zwierząt, pod redakcją Marioli Friedrich, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Szczecin 2013.