Muszka plamoskrzydła (Drosophila suzukii) nazywana także muszką plamistą, należy do bardzo groźnych szkodników inwazyjnych występujących zwłaszcza w uprawach roślin jagodowych. Atakuje ona m.in. truskawki, borówki, maliny, jeżyny, ale także drzewa pestkowe oraz owoce gatunków dziko rosnących.
Szkodnik pochodzi z Południowo-Wschodniej Azji - D. suzukii została wykryta i opisana w Japonii w 1935. Po raz pierwszy w Europie odnotowano jej występowanie w 2008 roku. W Polsce zależnie od źródeł podaje się, że wykryto jej występowanie w latach 2006-2012 na plantacjach borówki wysokiej, a poważne szkody ekonomiczne wyrządza od 2015 roku. Odnotowuje się, że w 2016 roku szkodnik ten bardzo silnie zaatakował jesienne plantacje maliny i jeżyny na Lubelszczyźnie. W latach 2020-2021 w Polsce straty w plonach owoców uszkodzonych przez muszkę plamistą wyniosły nawet kilkadziesiąt procent.
Drosophila suzukii jest gatunkiem pokrewnym do muszki owocowej (Drosophila melanogaster). Jednak w przeciwieństwie do niej atakuje zdrowe i nieuszkodzone owoce. Uszkodzone przez muszkę plamoskrzydłą owoce tracą wartość konsumpcyjną i handlową.
Drosophila suzukii to mucha z czerwonymi oczami, o rozpiętości skrzydeł 5-6 mm. Samica wielkości 3,2-3,4 mm, ciało o barwie żółto-jasnobrązowej, na jej odwłoku widoczne są ciemne pasy oraz silne, ząbkowane pokładełko, którego funkcją jest nacinanie skórki owocu, celem złożenia w jego wnętrzu jaj. Samiec jest nieco mniejszy, z czarnymi plamami w dolnej części skrzydeł i czarnymi grzebieniami na łączeniach segmentów przednich odnóży.
Muszka plamoskrzydła składa jaja do wszystkich stadiów rozwojowych owoców preferując jednak owoce w pełni dojrzałe. Owad może wyczuć owoce nawet z wielu kilometrów. Wabi je nie tylko zapach dojrzałych owoców, ale również zapach owoców rozkładających się, dlatego niezwykle ważne jest usuwanie z plantacji uszkodzonych i chorych owoców oraz spadów. Biologia szkodnika jest nie do końca poznana i ulega dużym wpływom klimatu. Samice mogą składać jaja po osiągnięciu dojrzałości płciowej przez okres od 5 dni do nawet 65 dni. Jedna samica składa do 350 jaj, a każdy owoc może być porażany wielokrotnie. Rozwój jaj trwa od 12 godzin do 3 dni, żerowanie i pełny rozwój larw: 3-13 dni, a przepoczwarczenie się i stadium poczwarki 4-43 dni.
Rozwój szkodnika odbywa się w temperaturze powyżej 10˚C. Szkodnik jest najbardziej aktywny przy temperaturze otoczenia 20-25˚C. Wtedy jego rozwój przebiega najszybciej. Szacuje się, że w ciągu roku muszka plamista może rozwinąć od 3 do nawet 13 pokoleń, zależnie od klimatu. Wszystko zależy od warunków pogodowych. Zimują osobniki dorosłe ukryte w plantacji (np. spękania pędów) lub w jej otoczeniu. Kryjówki opuszczają już przy temperaturze pow. 5˚C. Warto zaznaczyć, że Drosophila suzukii jest szkodnikiem wielożernym, dlatego też może zasiedlać również dziko rosnące rośliny (zresztą głównie na nich zimuje i z nich zasiedla wiosną plantacje). Szkodnik ten świetnie rozwija się na czarnym bzie, tarninie, jarzębinie a nawet dzikiej róży.
Największe uszkodzenia powodują larwy D. suzukii, które żywią się miąższem owocu. Bezpośrednio po nakłuciu skórki owocu w trakcie składania jaj, widoczne są na niej niewielkie zranienia, które stopniowo zapadają się. Larwy odżywiają się miąższem owoców. Jeżeli jaja zostały złożone do owocu tuż przed zbiorem, można nie zauważyć uszkodzenia skórki i dalej zbierać owoce. W tym przypadku skutki żerowania larw widoczne są znacznie później, tj. w trakcie przechowalnia, transportu czy sprzedaży.
Miejsce uszkodzenia skórki może być wtórnie zaatakowane przez grzyby patogeniczne (np. Botrytis cinerea sprawcę szarej pleśni) lub inne owady. Zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki D. suzukii, mogą przenosić drożdże i bakterie, które przyspieszają intensywność procesu gnilnego owoców.
Jednym z podstawowych działań mających na celu przeciwdziałanie szkodom wyrządzanym przez D. suzukii są działania profilaktyczne:
Połączenie tych wszystkich czynności pomoże zmniejszyć tempo namnażania szkodnika. Zwalczanie chemiczne muszki polega na użyciu zarejestrowanych preparatów z grup pyretroidów, spinozydów oraz neonikotynoidów.
Do monitorowania plantacji oraz masowego odłowu Drosophila suzukii stosowane są pułapki z płynem wabiącym (atraktant). Pułapki powinny być regularnie przeglądane raz w tygodniu. W tym celu należy przelać płyn z odłowionymi owadami przez gęste sitko do oddzielnego naczynia. Odzyskany płyn wabiący można ponownie wlać do pułapki, uzupełniając go do wyjściowego poziomu. Co 2-4 tygodnie atraktant powinien wymieniony być na całkowicie inny, gdyż muchy D. suzukii przyzwyczajają się do jego zapachu. Zużyty płyn należy zabrać z pola i zutylizować. Nie wolno wylewać płynu z pułapki na ziemię, gdyż nadal będzie on wabił szkodniki.
Na początku sezonu wegetacyjnego pułapki z płynem wabiącym nie powinny być umieszczane bezpośrednio na plantacjach roślin jagodowych, ponieważ mogą zwabiać szkodnika. Najlepiej jest zawiesić pułapki obok uprawy w sąsiadujących z nią terenach, np. lasem. W takich miejscach należy zawiesić pułapki co 5-10 m, na wysokości około 1 m nad ziemią, w miejscu zacienionym, gdy owoce są już uformowane (co najmniej miesiąc przed początkiem ich dojrzewania).
Dopiero po wyłapaniu pierwszych owadów na obrzeżach powinno rozpocząć się monitoring na plantacji. Należy umieścić co najmniej dwie pułapki na kwaterze gatunku/odmiany, których owoce dojrzewają w tym samym czasie. Pułapki należy umieścić na elementach rusztowania lub przygotowanym do tego celu specjalnym stojaku z drutu. W uprawach tunelowych truskawek zawiesza się je w rzędzie na wysokości około 10 cm nad roślinami. Pułapki najlepiej umieścić w miejscach zacienionych, gdzie utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza.
Pułapki do monitoringu muszki plamoskrzydłej można wykonać we własnym zakresie. Do przygotowania pułapki można wykorzystać zamykaną plastikową butelkę/pojemnik o pojemności 1-1,5 l. W górnej części należy wykonać kilka małych otworów o średnicy 2-3 mm, przez które mogą wchodzić odławiane muchy. Otwory powinny znajdować się ponad płynem wabiącym, który zostanie wlany do pułapki. Jako płyn wabiący można wykorzystać dostępne w sprzedaży lub samodzielnie przygotowaną mieszaninę na bazie np. 200 ml octu winnego (jabłkowy) + 50 ml czerwonego wina. Dodanie kropli detergentu obniży napięcie powierzchniowe, dzięki czemu szkodnik topi się w cieczy wypełniającej pojemnik.
W sprzedaży dostępne są gotowe pułapki do monitoringu Drosophila suzukii:
Anna Janus
Źródło: