Proso - zdrowe i zrównoważone

Proso jest pradawnym zbożem, wywodzącym się z Chin i uprawianym od 12 tysięcy lat. Zboże to szybko rozprzestrzeniło się po całym terytorium Azji, gdzie zajęło znaczną powierzchnię upraw. Z uwagi na to, że szybko dojrzewa, dobrze plonuje oraz jest odporne na susze i upały, zyskało przewagę nad lokalnymi zbożami.

Proso stopniowo dotarło do Europy i podbiło gusta kulinarne Europejczyków. W średniowieczu na ziemiach polskich szczególną popularnością cieszyły się jagły, które mielono na mąkę, wyrabiano z nich kaszę, zaś odpadami karmiono głównie drób.

Proso (Panicum L.) to rodzaj roślin jednorocznych, należący do rodziny wiechlinowatych. Zalicza się do niego aż 500 gatunków rosnących dziko - głównie w strefie międzyzwrotnikowej. Z tego rodzaju wywodzą się jedne z najstarszych na świecie roślin zbożowych. Gatunkiem typowym prosa jest Panicum miliaceum, czyli proso zwyczajne. Uprawia się je niemal na całym świecie - głównie w Chinach, Japonii, Bhutanie i RPA.

Proso wyróżnia się wieloma walorami odżywczymi. Produkty z prosa są doceniane przez osoby uczulone na gluten, chore na celiakię - roślina ta w sposób naturalny jest pozbawiona tego składnika. Jest w nim sporo witamin z grupy B: B1, B2, B6, witamina K, kwas foliowy, a także składniki mineralne - magnez, potas, wapń, żelazo, miedź i cynk. Udział tego zboża w diecie uzupełnia dzienną podaż białka roślinnego oraz kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6. Kasza jaglana jest doskonałym źródłem magnezu, który obniża ciśnienie krwi i sprawia, że spada ryzyko wystąpienia zawału serca czy miażdżycy. Zboże to dostarcza nam także potasu, który utrzymuje ciśnienie krwi na bezpiecznym poziomie i dodatkowo rozszerza naczynia krwionośne. Uregulowanie ciśnienia krwi i usprawnienie pracy układu krwionośnego to dobry sposób na ochronę naszego serca. Prawidłowy poziom cholesterolu ma duży wpływ na zdrowie serca. Regularne spożywanie kaszy jaglanej znacznie obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy typu drugiego. Dzieje się tak za sprawą wysokiej zawartości magnezu. Minerał ten zwiększa wrażliwość na insulinę, dzięki czemu skutecznie zapobiega pojawieniu się tej choroby. 

Zawarty w wyrobach z prosa błonnik skutecznie usuwa z organizmu cholesterol LDL, zwiększając jednocześnie poziom bezpiecznego cholesterolu HDL, błonnik poprawia funkcjonowanie układu pokarmowego. Dieta bogata w błonnik zapobiega wzdęciom, zaparciom i bólom brzucha. reguluje system trawienny, zwiększa wchłanianie substancji odżywczych w jelitach i zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu schorzeń (np. wrzodów żołądka lub raka jelita grubego). Sprawne trawienie i wydalenie toksyn wspiera pracę wątroby i nerek, co znacznie poprawia metabolizm i ogólne samopoczucie. Badania naukowe wykazały, że zawarty w ziarnach prosa błonnik, poza usprawnianiem działania naszego układu pokarmowego, posiada także właściwości antynowotworowe. Proso dzięki zawartości przeciwutleniaczy może skutecznie zneutralizować wolne rodniki oraz wspomóc usuwanie z organizmu toksycznych substancji. Zawarta w tym zbożu kwercetyna, kurkumina, kwas elagowy oraz inne katechiny to składniki, które wspomogą dietę odtruwającą organizm. Badania naukowe wykazały, że proso znacznie poprawia jakość życia osób chorych na astmę.

Proso jest bardzo często uprawiane w systemie rolnictwa ekologicznego, co podnosi jego walory zdrowotne. Może być uprawiane w systemie integrowanym - zrównoważonym, ponieważ w procesie uprawy wykorzystuje się ograniczoną ilość środków ochrony roślin i nawozów. Dobrze radzi sobie w warunkach okresowej suszy i wysokiej temperatury. Zbyt wysokie nawożenie, zwłaszcza azotem, może prowadzić do wylegania i znacznych strat nasion. Powierzchnia uprawy prosa w Polsce rośnie. Obecnie wynosi 13,7 tys. ha., a średni plon - 1,6 dt/ha.

Warto zaznaczyć, że Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization - FAO) ogłosiła rok 2023 rokiem prosa.

Krzysztof Domagała

źródło: www.ekologia.pl/styl-zycia/zdrowa-zywnosc/proso-opis-wlasciwosci-i-zastosowanie-zboze-proso-ciekawostki,22252.html