Skrzypionka zbożowa - groźny szkodnik zbóż

Jednymi z ważniejszych szkodników zbóż są skrzypionki: skrzypionka zbożowa i skrzypionka błękitek, których stadium szkodliwym są larwy i osobniki dorosłe. Gatunkiem dominującym na polach jest skrzypionka zbożowa.

Chrząszcze skrzypionki zbożowej osiągają do 6 mm długości. Pokrywy ich skrzydeł są podłużne, o barwie niebieskozielonej z metalicznym połyskiem, z lekko punktowanymi wgłębieniami. Przedplecze i nogi są czerwono rdzawe, a stopy czarne. Chrząszcze skrzypionki błękitek są nieco mniejsze, osiągają do 5 mm długości. Mają ciemnogranatowe zabarwienie pokryw skrzydeł. Ich przedplecze i nogi są czarne. Larwy skrzypionek wyglądem przypominają małe ślimaki. Są miękkie, wrzecionowate, o górnej stronie ciała uwypuklonej, a dolnej spłaszczonej. Głowa jest kulista, czarna, reszta ciała - brunatnożółta.

Pierwsze pojawiają się na roślinach chrząszcze, które zimują ukryte w ściółce i pomiędzy podziemnymi częściami roślin. Najwcześniej rozpoczynają żerowanie na życie ozimym preferują pozostałe zboża ozime i jare. Proces żerowania i składania jaj jest rozciągnięty w czasie i w zależności od panujących warunków atmosferycznych może trwać około 2 do 3 tygodni. Szczególnie korzystne dla rozwoju skrzypionek są ciepłe i słoneczne wiosny z umiarkowaną ilością opadów. Jedna samica może złożyć nawet od 200 do 300 jaj. W zależności od warunków pogodowych po kilku, kilkunastu dniach wylęgają się larwy. Te, które wylęgają się przed kłoszeniem zbóż, po bardzo krótkim 2-4-dniowym żerowaniu na najniżej położonych liściach, wędrują ku górze, aż docierają do liścia flagowego i podflagowego, aby na nich kontynuować żer. Żerowanie larw prowadzi do powstawania białych plam i podłużnych dziur na liściach, a u młodych roślin do nadmiernego krzewienia.

Larwy skrzypionek przy licznym wystąpieniu mogą zredukować powierzchnię asymilacyjną liścia flagowego i podflagowego do 50-80%. Rozmiar szkód jest czasami tak duży, że pole obsiane zbożem już z daleka wydaje się być białe. Zmniejsza się liczba ziarniaków w kłosach, a także ich masa. Tak pokaźne ubytki w tkankach odpowiedzialnych za proces fotosyntezy powodują w niektórych przypadkach obniżenie plonu ziarna od 2 dt/ha do nawet 9 dt/ha. W warunkach agroklimatycznych Polski przy masowym wystąpieniu skrzypionek straty w plonach zbóż mogą przekraczać nawet 30%.

Skrzypionki zwalcza się przez opryskiwanie roślin zalecanymi insektycydami. Chemiczne zwalczaniu skrzypionek należy podjąć, gdy liczebność larw przekroczy próg szkodliwości ekonomicznej, który wynosi 1-1,5 larwy na 1 źdźbło zbóż ozimych (pszenicy, pszenżyta i żyta) oraz 0,5-1 larwy na 1 źdźbło zbóż jarych (jęczmienia jarego, pszenicy jarej, pszenżyta jarego i owsa). Zwalczanie skrzypionek prowadzi się od początku do szczytu wylęgu larw. Skuteczność zabiegu jest największa, gdy larwy mają 2-4 mm długości, a na liściach występują wyraźne uszkodzenia.

Krzysztof Domagała