Nawożenie w gospodarstwie ekologicznym

Gospodarowanie składnikami mineralnymi w rolnictwie ekologicznym różni się radykalnie od nawożenia w rolnictwie konwencjonalnym. Zamiast nawożenia mówimy o „żywieniu gleby” — zapewnieniu organizmom glebowym warunków do przetwarzania substancji organicznej, aby stworzyć roślinom warunki do samodzielnego pobrania potrzebnych składników.

Właściwe nawożenie może decydować o wysokości plonu nawet w 40-50%, dlatego też w gospodarstwach ekologicznych istotne jest systematyczne badanie zawartości składników pokarmowych w glebie poprzez wykonanie analizy chemicznej gleby.

Na podstawie aktualnych wyników analizy chemicznej gleby, możemy monitorować zawartość składników odżywczych w glebie, co pozwoli na opracowanie planu nawożenia z uwzględnieniem nawozów naturalnych i organicznych, które zapewnią roślinom dobre warunki wzrostu. Prawidłowo dobrana metoda analizy chemicznej gleby (analiza dla roślin ogrodniczych, sadowniczych i rolniczych) pozwala na właściwe określenie potrzeb nawożenia.

Prawidłowe nawożenie w gospodarstwie ekologicznym powinno uwzględniać:

• regulację odczynu gleby, jest on podstawowym czynnikiem dostępności składników pokarmowych w tym wapnia,
• zwiększenie zawartości próchnicy w glebie (do stanu średniego tj. ok. 1,5-2%), można to uczynić poprzez stosowanie nawozów naturalnych i organicznych oraz właściwego płodozmianu,
• bilansowanie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas, magnez do poziomu średniego.

W ekologicznej produkcji roślin podstawą nawożenia są nawozy naturalne — obornik, gnojówka, gnojowica i nawozy pochodzenia roślinnego (kompost, międzyplony na przyoranie). Bez ich stosowania, zwiększenie zawartości próchnicy w glebie nie jest możliwe. Dzieje się tak, bowiem nawozy mineralne dostarczają tylko składników pokarmowych, a naturalne dodatkowo, niezbędną materię organiczną. Jak podają źródła, najważniejszą zasadą stosowania nawozów naturalnych jest ich jak najszybsze przykrycie/wymieszanie z glebą, co wynika z częstych strat składników, powstających w procesie przechowywania.

W przypadku gdy w gospodarstwie nie jest prowadzona produkcja zwierzęca (dziś bardziej powszechna tendencja), bądź gdy naturalne nawożenie nie zapewnia dostatecznej żyzności gleby, możliwe jest stosowanie nawozów gotowych. Od konwencjonalnych nawozów mineralnych, różnią się tym, że nie są produktami syntez chemicznych, dlatego też odznaczają się słabszą rozpuszczalnością i mniejszą koncentracją składnika pokarmowego. Nawożenie konwencjonalne polega na dostarczeniu dużych ilości rozpuszczalnych form nawozów do wierzchniej warstwy ornej, w wyniku czego korzenie nie są zmuszane do aktywnego poszukiwania składników odżywczych w głębszych warstwach gleby, a przez nadmiar składników, korzeni jest mniej. W rolnictwie ekologicznym roślinę wraz z jej strefą korzeniową powinno się traktować jako całość, gdyż w strefie przykorzeniowej znajduje się bowiem 50 do 100 razy więcej mikroorganizmów, które pomagają udostępnić składniki pokarmowe roślinom.

Jakie nawozy i środki można stosować?

Instytucją wyznaczoną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do oceny prowadzenia listy nawozów dozwolonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym w Polsce jest Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. „Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym” to lista wszystkich nawozów, których można używać, prowadząc gospodarstwo ekologiczne, wraz z ich nazwami handlowymi, danymi producentów i składem. W dokumencie tym znajdziemy m.in. nawozy wapniowe, wapniowo-magnezowe, środki poprawiające właściwości gleby, nawozy azotowe o niskiej koncentracji składnika, preparaty mikrobiologiczne, a także szeroki wybór nawozów mikroelementowych (głównie nalistnych) do bardziej wymagających upraw. Lista ta jest listą referencyjną, co oznacza, że można stosować również inne nawozy dopuszczone do stosowania w gospodarstwach ekologicznych i dopuszczone do obrotu w Polsce, a które się na niej nie znajdują. Nie potrzeba zgody, by użyć nawozu lub użyźniacza wpisanego do Wykazu. By użyć wybranego nawozu lub środka, rolnik nie musi ubiegać się w żadnej instytucji o zgodę. Jest on jednak zobowiązany do odnotowania faktu użycia nawozu bądź środka poprawiającego właściwości gleby w rejestrze działań agrotechnicznych. Notatkę powinno się wprowadzić po każdym użyciu nawozu lub wprowadzeniu do gleby użyźniacza, podając jego nazwę, datę zastosowania, numer działki oraz uzasadnienie potrzeby zastosowania, na przykład: „Zaobserwowano objawy niedoboru danego składnika pokarmowego”.

Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym dostępny jest pod adresem: www.iung.pl/informacje/do-pobrania/.

Aby dany nawóz lub użyźniacz został zakwalifikowany do użycia, musi przejść skomplikowaną drogę urzędową. W kompetencjach IUNG-PIB w Puławach leżą także ocena i potwierdzenie zgodności danego produktu w zakresie wymagań określonych w przepisach rolnictwa ekologicznego dla nawozów i środków poprawiających właściwości gleby. Z kolei szczegółowe wytyczne dotyczące składu nawozów i użyźniaczy glebowych, które muszą zostać spełnione, by dany nawóz lub środek mógł zostać wpisany do wykazu, określone są w Załączniku I do Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 889/2008. Obydwa dokumenty — Wykaz oraz Załącznik, dostępne są na stronie internetowej IUNG-PIB.

Anna Pilarska

Źródło:

1. Sazońska, K. Sambor, M. Gajewska, T. Stachowicz, M. Krysztoforski, A. Litwinow, D. Pomykała, I. Gradka „Gospodarowanie ekologiczne — co każdy rolnik wiedzieć powinien”. Materiały informacyjne
2. Krysztoforski, T. Stachowicz „Technologiczne aspekty przestawiania produkcji roślinnej na system ekologiczny”
3. www.farmer.pl
4. „Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym”  https://www.iung.pl/informacje/do-pobrania/.