Szkolenie w ramach projektu "Mała retencja - Duża sprawa..."

W dniach 10-12 października br. specjaliści ds. ekologii i ochrony środowiska naszego Ośrodka uczestniczyli w szkoleniu organizowanym przez Fundację Ekologiczną „Zielona Akcja” w ramach projektu „Mała retencja - Duża sprawa - kampania na rzecz poprawy małej retencji na obszarach wiejskich”.

Retencja (łac. retentio - powstrzymywanie) wodna to zdolność gromadzenia zasobów wodnych i przetrzymania ich w określonym czasie. Jest to cecha charakterystyczna dla zbiorników wodnych i dla każdego obszaru (zlewni) i jego komponentów (lasy i zadrzewienia, tereny użytkowane rolniczo, obszary podmokłe i bagienne).

Przez działania gospodarcze (głównie odwodnienia i intensyfikację produkcji rolnej, wylesianie, budownictwo mieszkaniowe, drogowe i przemysłowe) naturalna zdolność retencyjna środowiska przyrodniczego została znacznie zmniejszona. A im mniejsza jest zdolność retencji wody, tym większa jest zmienność przepływów w ciekach, większe wahania zwierciadła wód gruntowych i częstsze występowanie powodzi i susz.

W interesie gospodarki narodowej, rolnictwa i środowiska naturalnego jest odbudowa zdolności retencyjnej obszarów rolnych, leśnych i miejskich poprzez działania zwiększające zasoby wodne oraz poprawę ich jakości. Działania te nazwano małą retencją.

Dość powszechnie mała retencja była utożsamiana z retencjonowaniem wody w małych zbiornikach retencyjnych budowanych na potrzeby rolnictwa. Obecnie pojęcie to obejmuje kompleks działań technicznych, agrotechnicznych i innych, których celem jest zwiększenie zdolności retencyjnej obszaru, wydłużenie obiegu wody poprzez spowolnienie odpływu wody opadowej i ograniczenie parowania wody.

Woda może być retencjonowana jako powierzchniowa w ciekach i małych zbiornikach wodnych, jako podziemna w warstwach wodonośnych i jako woda glebowa w strefie między jej powierzchnią a zwierciadłem wody podziemnej. Woda opadowa może być też zatrzymywana w postaci retencji krajobrazowej (siedliskowej) w obniżeniach terenowych.

Retencja powierzchniowa umożliwia bezpośredni pobór wody do celów gospodarczych (przeciwpowodziowych, nawodnień rolniczych, zaopatrzenia w wodę gospodarstw, hodowla ryb, itp.). W podobny sposób mogą być wykorzystywane wody gruntowe. Natomiast wilgoć glebowa i płytkie wody gruntowe są podstawowymi zasobami wodnymi, które wykorzystuje roślinność naturalna i uprawy rolnicze.

Małe zbiorniki i obszary podmokłe zwiększają biologiczną różnorodność krajobrazu, poprawiają jakość wody i przechwytują spływające z pól związki biogeniczne. Objętość wody zatrzymanej w glebie i płytkich warstwach wodonośnych wraz z dużą liczbą małych zbiorników wodnych oraz budowli piętrzących i właściwą strukturą użytkowania gruntów (układ pól ornych, użytków zielonych, lasów, zadrzewień, mokradeł i torfowisk) ogranicza niekorzystne skutki susz atmosferycznych.

W ostatnich latach opracowano Wojewódzkie Programy Małej Retencji diagnozujące sytuację oraz wskazujące możliwości zwiększenia retencji na poziomie regionalnym. Ocenia się, że dotychczasowa realizacja programu pozwoliła na przechwycenie około 154 mln m³, to jest zaledwie 13,5% objętości zaplanowanej w programach (do 2013 r.). Jednocześnie nie jest wykorzystywany potencjał lokalny, w tym zainteresowanie użytkowników rolnych i właścicieli terenów do działań na rzecz małej retencji. 27 grudnia 2007 r. Sejmik Województwa Świętokrzyskiego Uchwałą Nr IX/192/07 przyjął do realizacji „Program małej retencji dla województwa świętokrzyskiego”. Program obejmuje lata 2006-2015.

W ramach projektu „Mała retencja - Duża sprawa - kampania na rzecz poprawy małej retencji na obszarach wiejskich” w przyszłym roku, w okresie od 16.01.2014 do 28.02.2014 r. nasz Ośrodek zorganizuje szkolenia dla rolników doradców rolniczych oraz debatę (dla mieszkańców wsi, samorządowców, członków organizacji pozarządowych, pracowników, RZGW, UM, ZMiUW oraz wszystkich zainteresowanych) o barierach i możliwościach realizacji małej retencji w województwie świętokrzyskim.

Marian Szałda